ادامه بحران پوشیده در روابط بین امریکا و افغانستان(1)
نويسنده: دیمیتری ویرخوتوروف
برگردان: فاروق بهزاد
مدت بیش از شش ماه از زمانی سپری گردیده که روابط بین حکومت افغانستان و امریکا از مرحله همکاری به مرحله رویارویی آشکار که در جنجال پر سر و صدا پیرامون احمد ولی کرزی - برادر رييس جمهور کرزی ، که ادارات استخباراتی امریکا در باره وی مدارک افشاء کننده جمع اوری نموده بود- تبارز یافت، وارد گردیده است. تفصیل این جنجال در مقاله تحت عنوان « حامد کرزی دیگر به درد امریکا نمیخورد»(2) نشر گردیده بود.
این مقاله باعث انعکاسات شدید گردید. مقاله به زبان روسی و فارسی در بسیاری آژانس ها و نشریات چاپ شده بود و بعداً در وسایل اطلاعات جمعی ، هم در خود افغانستان و هم در غرب نشر گردیده است. در اواخر سا ل 2006 مطالب آماده شده بر اساس آن يکی از نشریه های چاپ کابل " افغانستان جوان " ( شماره 59 ، مورخ 11 نوامبر سال 2006 ) ، و همچنان در عده نشریه های دیگرمنتشر شدند ، که باعث جر و بحث های بزرگ در ولسی جرگه ، هنگام بررسی مساله امنیت و سیاست خارجی افغانستان گردیدند. عدهء نماینده گان که از احزاب و پلتفورم های مختلف سیاسی نماینده گی میکردند ، سیاست امریکا را محکوم نمودند و آن را برخلاف حاکمیت افغانستان و رهبر آن خواندند ، که در آستانه اجلاس پلان شده جامعهء دول عربی مورخ 27 مارچ سا ل 2007 ، جايی که مطرح ساختن این موضوع از تریبون بین المللی در نظر میباشد ، بسیار مهم و سمبولیک محسوب میشود.
وضع موجود در روابط افغانستان و امریکا تا پایان سا ل 2006 ، تحت مراقبت دقیق تمام ارگان های دولتی و پارلمان قرار داشت. در شرایطی که از اعتماد و همکاری گذشته هیچ چیزی باقی نمانده ، باید مشی جدید در روابط با امریکا برگزیده میشد.
این وظیفهء آسانی نیست و حدت آن در حال حاضر نه تنها از بین نه رفته ، بل با امکان مداخلهء امریکا در ایران هرچه بیشتر تقویت شده است. در حال حاضر در برابر افغانستان نه تنها وظیفه تاءمین حداکثر ممکن حق حاکمیت کشور در حضور نیرو های ناتو قرار دارد ، بل نباید به جنگ با ایران به طرفداری از امریکا کشانده شود. از همین رو طرح سیاست نسبت به امریکاييان در مدت بسیار طولانی از مهمترین وظایف خواهد بود.
طوری که من تصور میکنم ، بزرگترین تحولات در روابط افغانستان – امریکا در سا ل 2006 و خاصتاً در نزدیک اواخر سا ل ، این بود ، که افغانستان به صورت نهایی دیگر موضوع سیاست امریکا نمی باشد. قبل از آن یک نوع پلان " بین المللی " ( در ماهیت امر ، امریکایی ) سیاست در افغانستان وجود داشت و حکومت عبوری مجری قسمی این پلان بود که از امکان وارد آوردن تغيیرات در آن و ابراز نظر خود محروم بود. با انتخاب ولسی جرگه و رييس جمهور و همچنان ختم موعد اعتبار توافقات سال 2002 بن، افغانستان عضو تام الحقوق روابط می باشد و نظر خود را ابراز میدارد ، اساسات برای وضع اصولاً جدید بوجود آمدند.
پروسه گذار مدت بیش از یک سال را در بر گرفت ، که از اعلامیه ماه سپتمبر سا ل 2005 کرزی در باره این که بیش از این علل معقول برای حضور نیروهای امریکايی در افغانستان وجود ندارند ، آغاز گردید. گذار در اواخر سا ل 2006 و اوایل سا ل 2007 با جر و بحث ها در ولسی جرگه با محکوم کردن علنی سیاست امریکا و همچنان پیشنهاد ستراتیژی جدید از طرف افغانستان در اوایل سا ل 2007 تکمیل گردید.
در این جا باید نقطه مهمی را توضیح داد که افغانستان با نداشتن منابع جدی مالی ، سیاسی و نظامی شاید بازیگر ضعیف در منطقه و کشور کم اعتبار به سطح بین المللی باشد ، ولی این که به صورت مستقلانه سیاست و نظر خود را در باره اوضاع در منطقه تعیين میکند و همچنان میتواند ستراتیژی خود را به همکاران خود پیشنهاد نماید - یکی از نشانه های حاکمیت حقیقی افغانستان می باشد.
هیات افغانستان به رهبری رنگین دادفر سپنتا وزیر خارجه در اوایل سا ل 2007 در بروکسل ستراتیژی جدیدی را برای ناتو در رابطه با افغانستان پیشنهاد نمود که اتکاء بر ادارات نظامی افغانستان و در قدم اول بر پولیس در ثبات اوضاع را پیشبینی میکند. در این باره سلطان احمد بهین نماینده وزارت خارجه افغانستان در آغاز بازدید اعلام کرده بود. از این ستراتیژی در قدم اول آلمان حمایت میکند که به حل صلح آمیز مساءله افغانستان متمایل می باشد.
واضح است ، که در مطبوعات غربی این موضوع به این شکل هیچگاهی هم یادآوری نه شده است. وسایل اطلاعات جمعی اروپایی با پافشاری تمام در بارهء ستراتیژی ناتو سخن میگویند. ولی اجلاس ناتو در ریگا ، که در روز 14 فبروری سال 2007 گشایش یافت ، نشان داد ، که ناتو اصلاً ستراتیژی واحدی ندارد. جر و بحث های داغ بین طرفداران شیوه نظامی ( امریکا و انگلستان ) و شیوه صلح آمیز ( آلمان : صدراعظم انگیلا میرکل به طور خاص بر راه صلح آمیز سیاست افغانستان تاکید می ورزید ) ، با تبادل اتهامات و انتقادات متقابل صورت گرفتند. سرمنشی ناتو یاپ دی هوپ شیفیر مدت زمان طولانی مصروف رفع اختلافات حاد بود؛ولی خود بالاخره به نفع موضعگیری آلمان اظهار نظر نمود.
اگر مشی صلح آمیز در ستراتیژی ناتو بر مشی زورگویانه امریکا غالب گردد ، پس این به آن معنا خواهد بود ، که افغانستان بر پیروزی بزرگ در سیاست خارجی دست یافته است. این مثال نشان میدهد ، که اگر موضعگیری خود را دقیقآ فورمولبندی نمود و به تبلیغاتی که افغانستان را " دولت ناکام " ترسیم میکنند وقعی ننهاد، میتوان در نهایت امر به هدف نایل آمد و حتّا بر پیمانهای بزرگ اثر نمود.
درافغانستان تحت تاثیر تجدید نظر بر نقش سیاسی خود در روابط با امریکا نیز تحولات جدی صورت گرفته اند. حالا میتوان گفت که افغانستان با امریکا فقط در بارهء پاکستان موافق می باشد. عملآ تمام حوادثی که در آن ها همکاری افغانستان با امریکا مشاهده میشوند ( به طور مثال گشایش مرکز مشترک استخباراتی افغانستان- امریکا - پاکستان در ماه جنوری سا ل 2007 ، حمایت رييس سی ای ای جان نیگروپونتی و برخی حوادث دیگر ) به شکلی از اشکال به پاکستان مربوط بودند.
ولی روابط در عرصه های دیگر شکل کاملآ دیگر داشتند. رنگین دادفر سپنتا وزیر خارجه افغانستان در لندن رسماً اعلام داشته بود ، که افغانستان فقط 5 درصد کمکهای کلی بین المللی را دریافت داشته است و در حقیقت امریکا و دیگر کمک دهنده گان را به دزدی نمودن 75% کمک های بین المللی به افغانستان متهم ساخت. یک سال قبل چنین اعلامیه يی ممکن نبود.
از شیوه کمک های امریکا به افغانستان انتقادات زیادی به عمل آمده و مطالب زیادی در این باره نوشته شده اند. در اواخر سا ل 2006 کارشناسان کمک امریکا را به صورت علنی واهی می خوانند ؛ ولی حالا انتقاد از سیاست کمک ها به بخشی از مشی رسمی افغانستان در صحنه بین المللی مبدل گشته است. اگر قبلاً امریکاییان انتقادات را نادیده میگرفتند ، پس حالا مجبور اند با آن به مثابهء واقعیت سیاست بین المللی برخورد نمایند. بهتر می بود اگر حکومت افغانستان در بارهء وضع واقعی کمک های بین المللی گزارشی تهیه میکرد و رسماً در این باره معلومات میداد که افغانستان چه قدر پول دریافت داشته و با این پول ها چه چیزی را ساخته است. چنین گزارشی به چپاول کمک ها به افغانستان خاتمه داده میتواند.
نیروهای ناتو عملیات جدید را در جنوب - شرق افغانستان را آغاز میکنند. همین اکنون در بارهء آتشباری ها بر مردم بی گناه ملکی و تلفات در بین مردم اطلاعات وجود دارند. به این ترتیب نباید تردید داشت که امریکا به زودی با انتقادات جدیدی از طرف حکومت افغانستان مواجه خواهد شد.
در عین حال تحرک در روابط با روسیه ، واضحاً تبارز تصور جدید راجع به موقف خود در نزد رهبری افغانستان محسوب میشود. در جریان چند ماه اخیر در جهت روسیه موفقیت های زیادی حاصل گردیده : مساله قروض افغانستان باید حل شود ، شورای کاری روسیه - افغانستان به حمایت اتاق تجارت و صنایع روسیه باید ایجاد گردد ، کمک جهت بازسازی فابریکهء برق آبی نغلو دریافت میگردد وغیره. به آسانی میتوان این نقطه را تذکر داد که انکشاف روابط بعد از آن صورت گرفت که حکومت افغانستان تا اندازهء زیادی مستقل گردید.
در این اجمال کوتاه سیاست خارجی افغانستان دیده میشود که روابط بین افغانستان و امریکا به صورت کیفی تغيیر نموده اند. اول این که آن اعتماد وهمکاری قبلی دیگر وجود ندارند- طوری که در دوره زلمی خلیلزاد سفیر سابق امریکا وجود داشتند. حالا طرفین فقط بر مبنای منافع عملی شان عمل میکنند. چون افغانستان با پاکستان روابط پیچیده دارد که فعلآ از بحران خارج نشده ، پس همکاری با امریکا در مساله پاکستان مفید بوده میتواند.
دوم این که ، کابل بیش از این آشکارا به سفارشات از طرف واشنگتن گوش نمی کند و روابط خود را با آن کشور ها و بلاک هايی توسعه می بخشد که با آن ها خواهان همکاری می باشد و طوری که لازم میداند و آماده گی کابل به همکاری با سازمان قرارداد امنیت دسته جمعی و سازمان همکاری شانگهای مثال برازنده آن محسوب میشود.
سوم این که ، افغانستان تازه عملکرد مستقل در صحنه بین المللی را
آغاز کرده است ، منجمله در آن حالات که این کار با منافع امریکا در ضدیت قرار میگیرند. بسیاری ابتکارات ، مانند انتقاد از سیاست کمک ها، اصلآ به صورت بالقوه برای سیاست خارجی امریکا بسیار خطرناک می باشند. اگر معلوم گردد که هدف اساسی امریکاییان این است تا کمک های بین المللی را غارت کنند ، پس این کار برای اعتبار آن کشور زیان عظیمی را به بار خواهد آورد و اساس اقامت نیروهای آن در افغانستان و عراق را از بین می برد.این همه واضحاً شاخص های تغییرات کیفی در وضیعت حکومت افغانستان می باشند. در اثر این تغییرات پرابلم ها کاهش نه یافته اند، ولی امید جدی برای حل آنها به وجود آمده است.
***