داکتر سخی اشرف زی سید کاغذ

 

 

افغانستان در جستجوی یک نظام اقتصادی

اقتصاد بازار اجتماعی در مسیر راه ابریشم

 

افغانستان در جستجوی یک نظام اقتصادی عنوان کنفرانسی بود که در شهر باستانی وفرهنگی هرات برای اولین بار بتاریخ 23 ثور 1385 مطابق به 13 می 2006 درهوتل زیبا ومجهز پینج ستاره هرات در دامنه تخت ظفر دایر گردید.

این کنفرانس بسویه بین المللی مشترکا توسط یونیورستی بوخم در کشور آلمان وبه مصرف پولی ومالی بنیاد علمی کنراد ادناور وبه همت وزحمت جناب آقای سید حسین انوری ورئیس پوهنتون هرات آقای داکتر نعیم اسد , شاروال هرات وبه حمایه وسرپرستی جناب سفیر کبیر آلمان آقای داکتر راینلند اشتیک برگزار گردید.آقای داکتر سمع نور در برگزاری این گردهمآیی که موفقانه انجامید زحمات زیادی را متقبل شده محرک وگرداننده این کنفرانس نیز بودند .

نخست مجلس توسط سخنزانی آقای سید حسین انوری افتتاح وسپس داکتر راینلند اشتیک راجع به نظام اقتصادی آلمان صحبت نمود ند , شخصیت های علمی , مامورین علی رتبه وبلند پایه اداری افغانستان وآلمان, روشنفکران کابل وهرات از جمله وزیر تحصیلات عالی آقای دادفر , وزیر پست , معین وزارت تجارت آقای ضیاالدین ضیا , پروفیسر غوثی از پوهنتون هلموت شمیت در هامبورگ , آقای داکتر شریف فایز رئیس یونیورستی امریکائی ,آقای داکتر کبیر رنجبر نماینده پارلمان , آقای داکتر کریم وزیری آمر پروژه احیای مجدد فابریکه شکر بغلان وداکتر جمدردر موضوعاتی که ارتباط به بیک نظام اقتصادی داشت سخنرانی نمودند. دراین نشست رئیس پوهنتون کابل , رئیس پوهنتون هرات , آقای داکتر سید موسوی رئیس وزارت تحصیلات عالی , رئیس فاکولته جلال آباد آقای سید قیاس , رئیس فاکولته اقتصاد کابل آقای جویا, رئیسه فاکولته اقتصاد هرات خانم فریحه , احمد فرهاد مجیدی رئیس اتحادیه صنعت گران ولایت هرات , نماینده سرمایه گزاران داخلی آقای صافی که بنیان گزار پروژه های مهم تعمیراتی وصنعتی در کابل وهرات , نماینده سرمایه گزاران خارجی کمپنی زیمنس آلمان , نماینده شرکت هوائی کام ایر, نماینده فنسلگری ایران در ولایت هرات وبه تعداد زیاد علاقه مندان در تالار بزرگ کنفرانس هوتل پینج ستاره هرات تشریف داشتند, محصلین فاکولته اقتصاد هرات وظایف مهمانداری کنفرانس را بعهده داشتند , درپایان هر سخنزانی به حاضرین مجلس فرصت میسر میشد که سوالات وبحث های جالبی را برا بیاندازند.

اینجانب که در مورد سیتم اقتصادی آلمان بخصوص اقتصاد مارکیت که فکتور های اجتماعی درآن به حیث پرنسیپ اقتصادی جاگزین شده یک سلسله نشرات ومطالعاتی دارم گرداننده کنفرانس اسم اینجانب رانیزدر لست اشخاصی گرفته بود که دراین کنفرانس صحبت نمایند موضوع سخنرانی من ٌٍٍ" نقش شاهراه ابریشم در اقتصاد مارکیت افغانستان که تکمیل این شاهراه افغانستان محاط به خشکه را یک موقف مهم استراتیژی در تجارت آزاد بین المللی داده ویک وسیله ارتباط ترانزیتی مهم برای کشور های آسیای میانه وشرق آسیا خواهد داشت. "

قبل ازاینکه در مورد جریان کنفرانس وپشنهادات برای یک نظام اقتصادی سالم برای افغانستان ارائه گردد, بائیست وضع فعلی اقتصاد افغانستان را بطور مختصر توضیح نمود.

سیستم اقتصادی افغانستان مانند وضع سیاسی و اجتماعی آن خیلی در هم وبرهم است نظام ویا یک سیستم اقتصادی وجود ندارد , روش اقتصادی کشوریک حالت انارشی بازار رابخود گرفته , اقتصاد افغانستان یک اقتصاد محض وارداتی ومتکی به کمک های خارجی است واسعاری که از جانب کشور های جهان به منظور کمک به افغانستان سرازیر میشود بدون کدام بهره برداری اقتصادی توسط واردات اشیای آشغالی وبی ارزش پاکستان وایران از کشور کشیده میشود, اعتماد به پول افغانی نظر به فقدان یک سیستم اقتصادی روز بروز کمتر میشود , در پهلوی پول افغانی پول های دیگر مانند دالر, اویرو, کلداروسایر اسعار خارجی نيز در جریان است ودادو ستددبه پول های دیگر اقتصاد افغانستان را ضعیف ساخته وپول افغانی به تدریج ارزش خودرا درمارکیت های منطقوی به مقابل اسعار خارجی ازدست داده وبرای نگهداری ارزش افغانی بصورت مصنوعی بانک مرکزی افغانستان دالر در مارکیت عرضه میکند و در مقابل افغانی را جمع و از جریان کشیده تا ارزش پول افغانی را نگهداری کند واین روش تا زمانی امکان پذیز است که در بانک مرکزی ذخایر اسعاری موجود باشد.

گرچه افغانستان بطور اسمی از روش بازار آزاد پیروی میکند ولی بازار آزاد افغانستان بطور یک جانبه است تاجرین از کشور های همسایه برای منفعت شخصی بطور نامحدود اشیای استهلاکی به کشور وارد میکنندولی صادرات نسبت به واردات آن به حد اقل ویاهیچ قابل مقایسه نیست , به استناد ارقام داده شده پاکستان در سال 2005 به ارزش یک بلیون ودوصد ملیون دالر امریکائی در افغانیتان صادرات داشت وهمچنان ایران در همین سال به مبلغ اضافه از پینجصد ملیون دالر کالاهای تجارتی , بخصوص استهلاکی درافغانستان واردات داشت , این دوکشور همسایه مارکیت اقتصادی افغانستان را بصورت انحصاری در اختیار دارند. تجارت قاچاق در مناطق وولایاتی که همجوار کشور های همسایه اند رونق خوبی دارد. تولید کوکنار به شددت هر چه تمامتر تقریبا در همه ولایات زرع میشود , ولایات جنوب کشور وساحه مشرقی کشور تحت نفوذ وکنترول طالبان است و توسط قاچاق مواد مخدر طالبان منطقه فعالیت های تروریستی خویش راتمویل میکنند, مسئونیت فردی وسرمایه گزاری وجود ندارد , قوانین سرمایه گزاری روی کاغذ وجود دارد ولی سرمایه گزاران خارجی وداخلی برای اخذ امتیاز ویا تاسیس صنایع کوچک وبزرگ به مشکل عجیب کاغذ پرانی ورشوه در وزارت اقتصاد وتجارت روبرو اند , یک تعداد تاجرین هرات که در پارک صنعتی سرمایه گزاری کرده اند نتنها توسط دولت حمایه نشده بلکه مزید بر آن این صنایع کوچک و نو تاسیس توسط مالیات بلند وزارت مالیه روبه شکست بوده و دیری نخواهد گذشت که دروازه این صنایع کوچک یکی بعد دیگر مسدود خواهد شد , وضع بیکاری در شهر کابل تاثر کننده است وقرار تخمین نزدیک به نصف نفوس شهر کابل بیکارویا قسما بیکاراند ودرولایات کشور نیز وضع استخدام به مراتب بدتر بوده وحکومت آقای کرزی یک پروگرام عام المنفعه که مردم بیکارو بی روزگاررا که به جاده های کابل برای جستجوی کار سرگردان اند جذب کند وجود ندارد.

وضع اقتصادی مردم قابل ترحم است , سرمایه دار سرمایه دار تر وغریب غریب ترمیشود این

روش تعادل جامعه ورشکسته مارا چنان برهم زده که شاید بزودی بازهم به مقابل حکومت کرزی قیام مسلحانه را مردم پیشبینی میکنند.

در کنفرانس هرات پشنهادات زیاد مطرح گردید که تذکر درمورد هر پشنهاد وقت زیادی را دربر خواهد گرفت ولی در نیمه روز دوم کنفرانس اعضای مجلس به چهار گروپ عمده تقسیم وهرگروپ در اطاق های معینه تشریف برده به بحث وتبادل نظر درمورد یک سیستم اقتصادی پرداختند وهریک درمود اقتصاد کشور ابراز نظر نموده ودرختم نماینده هر گروپ نتیجه نهایی گروپ کارخویش را بطور فشرده در مجلس توضیح نمود.

در جهان امروز از سیستم های مختلف اقتصادی پیروی میشود که دراین مورد ازچند سیستم اقتصادی دراین نوشته صرف نام برده میشود: سیستم اقتصاد مارکیت آزادبدون هیچ نوع مداخله دولت , سیستم اقتصادی آلمان که اقتصاد مارکیت آزاد است ولی فکتور های اجتماعی وعام المنفعه در نظر گرفته شده , سیستم اقتصادی سویدن که دولت از اقتصاد مارکیت پیروی میکند ولی توسط مالیات خیلی بلند عاید ملی را بطور نسبی وتقریبا عادلانه که همه افراد کشور ازآن بهره اجتماعی واقتصادی ببرد توزیع میکند. سیستم اقتصادی با مداخله مستقیم دولت وبالاخره سیستم اقتصاد پلان شده که در کشور های کمونستی رایج بود وامروز نیز بعضی از کشور ها از سیستم پلان گزاری استفاده میکنند.

برای افغانستان هیچ یک از روش های اقتصادی که فوقا ذکر گردید در شرایط فعلی قابل تطبیق نیست , چون دولت ضعیف است وکنترول در بخش سیاسی واقتصادی ندارد در مورد یک نظام ویا سیستم اقتصادی به هیچ صورت نمی توان صحبت نمود . تاجرین از عدم کنترول اداری سوئ استفاده نموده وبصورت آزادهر امتعه ای که مفاد آنی واعظمی داشته باشد به مارکیت کشور وارد میکنند ولو اگر واردات اشیای بی ارزش و استهلاکی لطمه بزرگی به پیکر اقتصادی واجتماعی کشور وارد بسازد و بنا براین بازار آزاد در افغانستان دچار یک انارشی ولجام گسیختگی عجیبی گردیده.

در این نشست بخصوص در گروپ های کار تقریباهمه به این نظر بودند که افغانستان بائیست از سیستم بازارآزاد ولی در داخل یک چوکات ومقررات خاص اقتصادی پیروی کند ولی دولت بائیست درقدم اول نقش عمده در بازسازی پروژه های که درزمان جنگ تخریب ویا نیمه کاره باقی مانده توجه نماید , سرمایه گزاری را تشویق وسهولت به مفهوم واقعی آن برای سرمایه گزاران داخلی وخارجی فراهم نماید وبه تقویه وحمایه پروژه های صناعتی کوچک ونو تاسیس بکوشد وچون هربخش اقتصادی واجتماعی باهم ارتباط نزدیک دارد بائیست دولت در بهتر ساختن سیستم عدلی وقضائی , مجادله مقابل ارتشاه وایجاد مراکز آموزشی , پالیسی درست وموثر استخدام وخلق کار برای مردم بصورت جدی بکوشد, واگر حکومت موفق شد این پروبلم های اقتصادی , اجتماعی وسیاسی را تا اندازه حل بسازد بعد یک روش اقتصادی که مقتضی با شرایط کشور باشد خود بخودانکشاف خواهد نمود.