رسیدن به آسمایی :03.2008 .29؛
تاریخ نشر در آسمایی :03.2008 .30
برگرفته ازخاطرات مرحوم ایام الدین بره
کی
(بخش پنجم)
دشت جانگیری(یا جهانگیری) مشهوربه “قبرغه” درشرق کابل
(پیشینه ی پروژه ارزان قیمت درشرق کابل)
خدمات بره کی درآبادانی دشت جهانگیری (مشهوربه قبرغه):
برنامه فارم زراعتی جانگیری درکنار داش های زن آباد (زند آباد) بزودی رویدست گرفته شد ودرطی دوسال درآن منطقه یک قلعه خیلی بزرگ اعمارگردید که دوسوی آن اتاقهای متعددی برای بود و باش چند خانواده دهقان و کارگرساخته شده بود، دربخش دیگرآن قلعه دو(کاهدان) بزرگ،طویله وآشبزخانه بزرگ بهاری تدارک دیده شده بود،وهمزمان ماشین خانه وترمیمگاه وسایل تخنیکی واترپمپهای چندگانه که توسط ماشینهای غولپیکرایتالوی به گردش درمیآمدندوازیک چاه بزرگ خشت وکانگریتی به قطرده مترمکعب وبه عمق سی مترآب کشیده میشدوآب آن در دوحوض بزرگی ذخیره میگردید، تازمانی که اگربارانهای موسمی نمی آمدند، یاآب جوی میسرنمی بود، برای آبیاری مزارع وباغستانهای انگورکه اواخرسالهای ۱۹۷۰به ۱۵۰۰۔۳۰۰۰تاک انگورگونه گون ودارای ۳۰۰درخت سیب اصلاح شده،چندین درخت بادام ،زرد آلووناک ،کشتزارهای گندم ،جواری وکچالو،سبزیجات مثل بادنجان رومی ،مرچ وپالیزهای تربوز و بادرنگ بود، آبیاری میگرید.
ایام الدین بره کی
آن دشت خارزار وآفتاب سوخته راکه درآن ازبهارتااوایل خزان جزدود داشها وگردخاک
وچونه وتصاویر چندتاخیمه وغژدی خشتمالها،خشت رسانان،کوچی های رمه دارچیزبیشی
نبود، باسرمایگذاری هست ونیست زنده گی به یک منطقه سرسبزمبدل کرد.از خدمات بزرگ
ایام الدین بره کی دراین ناحیه نخست اینبودکه ازلحاظ محیط زیست این منطقه
راسرسبزساخت،جریان آبی رابوجود آورد،چندین خانواده خشت مال،خشت رسان،کوچی،دروگر
راکه هرسال در کوچیگری (چادرنشینی) بسرمیبردند،برای همیش دراین منطقه متوطن
ساخت.مثال
یکی ازخانواده های کوچی بنام گل محمد که دراینجاهمه ساله بحیث کلان کوچی
هاباچندین خانواده ی کوچی (چادرنشین) ازمناطق شرقی کشورسرازیر میشد، به ساختن
قلعه، زمینداری (یازنده گی متوطن) تشویق کرد.
گل محمدخان کلان کوچی هانیزسرانجام بسوی جنوب سرک لته بند درفاصله ۱۰۰متری قلعه وفارم زراعتی ایام الدین بره کی، قلعه ی بزرگی ساخت وپس ازوی تعداد زیاد دیگرخانواده های کوچی نیزدرآن چهارگرد ونواحی سرازیرشدند و درجانگیری برای همیش اقامت گزیدند،به کارهای دهقانی ومالداری پرداخته، حتی به پیشه وری وموترداری وتیکه داری مشغول شدند، وفرزندانشان را شامل مکتب ساختند. البته درکنارکوچی ها سپس چند خانواده ازنواحی حسین خیل نیزبدانجا کشانیده شدند.
ازکارهای مهم دیگرایام الدین بره کی این بود که درکنارماشین های بزرگ (ایتالوی) که واترپمپ هارابه گردش درمیآورد، دوسه پایه آسیاب ماشینی نیزدرآنجا نصب کرد واین اقدام درآنزمان سهولتی برای مردم منطقه بارآوردکه پیش ازآن چندین کیلومتر راه راهمه ساله به یکی دوآسیاب آبی ابتدایی بسوی کمری وشیوه کی میرفتند وبسا هفته هارا درآنجاها سپری می نمودند تاگندم شان برای مصرف تمام آنسال آرد شود،امابافعال شدن دو سه پایه آسیاب بزرگ ماشینی درمنطقه جانگیری که صدای آن بازیگنال خاصی به شش (کروهی) آن منطقه پراگنده میشد، مردم دریک روز،نهایت دو روزتمام گندم های موردضرورت یکسال شانراآردمیکردند وباخاطرآرام به منازل شان برمیگشتند.
چنان که دربالا هم متذکرشده ایم،ازاین بخش راه لته بند مسافران وکوچی ها بابارو بستر،اطفال وکودکان حیوانات شان میگذشتند،اما در مسیر راه شان ازبتخاک تا ولسوالی بگرامی که فاصله ی ده ها کیلو متری را احتوا می کرد، جریان آب و سرپناهی برای رفع خستگی وجود نداشت، بناءًازنخستین کارهای ایام الدین بره کی دراین منطقه حفرچاه بزرگ( قطور) و عمیق،حفریک حوض آب درجوارسرک لته بند برابرقلعه بود که همه وقت درآن آب برای نوشیدن مواشی کوچیان و آب آشامیدنی از خود چاه برای مسافران موجود بود ودربیرون قلعه چندین آخوربرای بستن مواشی ودرعقب قلعه یکی دوجریب زمین همیش برای انباشتن خیمه وغژدی کوچیان و مسافران تخصیص داده بود.
ایام الدین بره کی همیش می گفت، وقتی کوچی ها ومسافران ازاین منطقه عبورمیکنند، خود و(مواشی شان) خسته و تشنه میباشند،که بدین ترتیب برای یک توقف مواشی شان ازآب حوض مقابل قلعه وخودشان ازآب سرد چاه استفاده کنند واگرهم خواسته باشند، میتوانندیکی دوشبی رااینجابگذ را نند ودرعقب قلعه خیمه وغژدی برپاکنند.
ایام الدین بره کی تازمانی که به ساختن فارم زراعتی وکشیدن سیستم آبرسانی درمنطقه جانگیری نپرداخته بود، برای کمک به کارگران داش بخصوص داشبانان هزاره که بیشترشان ازمناطق بهسود،سرخ پارسا،جاغوری و... بودند، تنهابدون خانواده برای انجام کارفصلی (بهار وتابستان) به جانگیری کابل میآمدند، وازلحاظ تامین نان وغذا در حالت بسیار بدی قرار داشتند، بایک عراده موترروسی بنام (پاپیودا)، بعدتوسط یک جیپ امریکایی کوهنورد وسالهای ۱۹۷۰ توسط یکعراده جیپ روسی همیش برای آن کارگران داش وخشتمالان ازسیلوی مرکزی واقع افشارکابل نان سیلومصرف یک هفته یی شانرامی آورد. اماپسان ها که آسیاب در منطقه جانگیری فعال شده بود، مزدآسیاب که ازمشتریان جمع آوری میشد،کفایت حال چندین خانواده کارگر، دهقان، ماشین کار، باغبان، خشتمال وداشکار رانیزمیکرد.برعلاوه ازآب،حاصلات انگور وبعدها سیب، ترکاری وسبزیجات فارم جانگیری نیزبهره میبردند.که بدینسان مردم تنهابامصرف نان خشک وچای دراین منطقه بسر نمی بردند.
ومن هنوزچون طفل کوچکی بیاد دارم که این کارگران هزاره لباس های خاصی به تن میکردندکه دربهاروتابستان بجان هایشان میبود. پتلون ها وجمپرهای پشمی ازپشم شتر،بز وگوسفندبودند که خودریشته وبافته بودند،یکنوع چپلی بوت (رابری) به پاهایشان داشتند که از(رابر) تایرهای کهنه موترساخته شده بودند وهمزمان یکنوع دستکش راکه بخش بیرونی پنجه های دستشان بازمیبود،نیزاز(رابرتیوپ) دایرموترساخته شده بود،وهنگام دست بدست کردن خشت خام وپخته که هردوبرنده هستند، قسما برای حفاظت دستهای خوداستفاده میکردند.
اوایل سالهای ۱۹۸۰ پروژه زراعتی ایام الدین بره کی دراین منطقه خشک وبایرکه برای بسیاری مردم منطقه یک معجزه بود، بخش بزرگ دشت جانگیری مشهوربه (قبرغه ) راکه درکنارسرک مشهورلته بندقرار داشت به یک منطقه سرسبزمبدل ساخت.وزمانی که حدود ده سال پیش ازآن حتی یک قلعه وخانه رهایشی درآنجا دیده نمیشد، دیگرده هاقلعه وزمین های زراعتی بوجودآمدند. وسرانجام دشت جانگیری به یک منطقه رهایشی زیبا با آب وهوای فرحت بخشی مبدل گشته بود. درسالهای میان ۱۹۷۴-۱۹۸۲که ایام الدین رئیس اتحادیه ملی بسهای شهری کابل نیزبود،مقررساخته بود،بسهایی که میان شهرکابل وبتخاک وخاک جباروچکری خردکابل روز دوسه بار رفت و آمد داشتند، باید برای برداشتن فرزندان کارگران، دهقانان، خشتمالان وداشکاران،ماشینکاران ودیگرباشنده گان منطقه (که بیشترشان درگذشته های نه چندان دورکوچی وچادرنشین بودند) بایددرساحه جانگیری میان بتخاک وداشهای (زندآباد) در دو ناحیه (محل) متوقف شوند واطفال رادراوایل تامکتب بگرامی وپسان ها تایک باب مکتب نوآباد دهاتی که درچمن حسین خیل اعمارگردیده بود، برسانند ودوباره برگردانند.
ایام الدین بره کی یادآورمیشودکه نخست سال ۱۹۸۴که این فارم براثر زحمات چندین ساله وباصرف تمام هست ونیست مادی زنده گی اش تازه به ثمر وحاصلدهی رسیده بود،یکباره به امرمقامات رژیم وقت افغانستان که گویازیرماسترپلان شهرکابل قرار دارد، اصلابدلایل امنیتی که نیروهای ضددولت درآنجابالای قطارهای نظامی دولت جابجا شده حمله نکنند، وهمچنان بدلیل این که درنزدیکی (پنج کیلومتری زندان نوساخته پلچرخی) قرارداشت ویران گردید. وپسانهادرسال ۱۹۸۶زمان دولت دکتورنجیب اله امر ویرانی کامل آن صادرگردید، زیرا دولت نامبرده وقت درآنجاپروژه رهایشی طرح کرده بود وکارعملی کردن آنرا بنام پروژه رهایشی (ارزان قیمت کابل) رویدست گرفت. ولی آن رژیم که سقوط کرد تا دوران قدرت طالبان یکعده مردم درآنجا زمین های نمره ی بدست آوردند ومنازلی درآن منطقه اعمارگردید واما اینک امروز این منطقه نام "کابل جدید" بخود گرفته وزیرطرح جدیدی بنام منطقه رهایشی "کابل جدید" رویدست است. ولی جای یاد آوریست که درنتیجه همه ی آن جد و جهد وسرمایه گذاری های سرسام آوریک متشبث خصوصی (ایام الدین بره کی) درساختن پروژه جانگیری (جهانگیری) بمصرف ملیونهاافغانی که تازه به ثمررسیده بود وآن منطقه راسر سبزساخته بود،به یکباره ویران،درختان وتاک انگورهای پرگل وغوره راتوسط بلدوزرها ازبیخ وبن کشیدند واندکی بعدبه ویرانی قلعه وهمه برج وبار آن منطقه که ازملکیت های شخصی ایام الدین بره کی وچندتن دیگرازاهالی منطقه بود، اقدام گردید.
دولت آنوقت دربدل همه ی این ویرانی ها با پلان های عجول وشتابزده برای آنکه گویادل مردم رابدست گیرد،آن منطقه سرسبزرابه یک پروژه خانه سازی تازه واردان کابل برای اعمارمنازل رهایشی تقسیم وبه فروش رسانید. اما تا دوسه سال دیگردولت دکتورنجیب اله به این هم بسنده نکرد وبزودی برنامه ویرانی کاریز زیرمنارچکری (مشهوربه کاریزمحمدعلی خان) زیرمنار چکری راکه اززیرکوه های چکری تادامنه حسین خیل وبه سرک لته بندمیان زن آبادوبتخاک میرسید،بنام پولیگون وزارت دفاع وقت بزورگرفت وهمه اشجارآنراکه بخصوص حدود سه صد درخت بادام بود،ازمیان برداشت واین کاریزتاریخی وسرسبز بنام پولیگون یاجای تمرینات قوت های اردوی وزارت دفاع مبدل گردید.ودراین مورد دولت آنوقت به ایام الدین بره کی جبران خساره نکرد وتا امروزخدمات آن مرد مردم دوست وپرتلاش برای آبادی بخشی از سرزمین وبهروزی مردم بیچاره نادیده گرفته شد.
ایام الدین بره کی درسال های پسین هم باوجودتمام مشکلات ودشواری ها تن به فرار ازکشور نداد، سالهای بعدی راکه از رنجش های روحی بیماری عایدحالش گردیده بود، بازهم آخرین نیرو وتوان خود را درخانه نشستن سپری نکرد. ودرهمین سال هاکه دولت دکتورنجیب اله شورای ملی ایجاد ویک انتخابات رابرای انتخاب نماینده گان مردم براه انداخت، ایام الدین بره کی به نماینده گی ازمردم ولسوالی بگرامی ازقریه کمری انتخاب شد.
درآنزمان لیسه بگرامی ترمیم شد،یک باب مکتب دهاتی به سویه ابتدایی درچمن حسین خیل ساخته شد،قیرریزی بخشی ازسرک بگرامی ازدوراه سرک قلعه احمدخان تابه ولسوالی ادامه یافت وبزرگترین کار کشانیدن لین برق به دهکده های کمری، شینه، حسین خیل وبنگش بود، این که عملا جریان برق درآن فعال گردیده باشد، سوال دیگریست، چون هم اکنون مرکزشهرکابل دارای برق عادی وهمیشگی نیست.
درپایان جا دارد از این مرد وطن دوست وافراد مشابهی که در راه عمران وسرسبزی وطن این همه تلاش بخرچ داده اند، درصفحات تاریخ به نیکوئی یاد گردد.
(پایان)