انجنیر نجیب الله داوری

قابل توجه مسوولین رادیو- تلویزیون ملی افغانستان

تابوی اسارت پارچه های موسیقی موجود در آرشیف
رادیوافغانستان باید رفع گردد
 

گرچه حکومت محترم حامد کرزی از بدو تاسیس تا کنون در امر تعین ، تقرر و سپردن پست های مهم دولتی با تعقیب پالیسی مصلحت گرایی و سهمیه گرایی بدون توجه به توانایی و اهلیت افراد و اشخاص مورد نظر، پیشبرد امور روتین بعضی از موسسات دولتی را با مشکلات جدی مواجه ساخته است، ولی با آن هم طوری که به نظر میرسد اخیرأ دولت مذکور به گونه يی با تجدید نظر درزمینه، در امرسپردن وظایف مهم دولتی به اهل کار گامهای را برداشته است که از آن جمله میتوان از تقرر محترم دوکتورعبدالواحد نظری به حیت رييس عمومی رادیو-تلویزیون ملی افغانستان و تقرر محترم محمد موسی رادمنش به حیث رييس نشرات رادیو-تلویزیون ملی افغانستان نام برد. ضمن عرض تبریک به این دو فرهنگی فرهیخته، پرتلاش و خسته گی ناپذیر عرصه فرهنگ کشور و به امید خدمات بیشتر شان در امر باروری هر چه بیشتر فرهنگ سرزمین کهن و باستانی ما افغانستان عزیز، توجه جدی شان را به نوشته زیر جلب مینمایم .

سالها بعد ازتراژدی سقوط رژیم امانی و سپری شدن دهه های سکوت و یخبندان رشد اجتماعی -اقتصادی کشورسر انجام در سال 1332هجری شمسی مرحوم سردار محمد داووود به حیث صدراعظم افغانستان انتصاب شد.سردار محمد داوود برخلاف اسلافش علاقه شدید و مفرطی به رشد اجتماعی – اقتصادی کشورش داشت. تلاش ها و عرق ریزی ها مداوم و بی وقفه سردار مذکور در امر رشد اجتماعی – اقتصادی افعانستان وبکارانداختن ده ها پروژه عمده تولیدی و زیر بنا ی و تاسیس هزاران مکتب وشفاخانه حتی در دور دست ترین نقاط کشور بازتاب گسترده ای داشت در امر رشد وغنا مندی ساحات مختلف روبنای کشورما، از آن جمله موسیقی کشورما هم جهشی بلندی داشت در امر پرباری و شگوفایی. سالهای دهه چهل و پنجاه هجری شمسی را بدون شک میتوان دوران طلایی در امر رشد موسیقی وطن ما قلمداد کرد. اعمار و ساختمان تعمیر جدید رادیو افغانستان در نخستین سالهای دهه چهل و نصب تجهیزات جدید و مدرن ثبت آواز، بنیادگذاری مدیریت موسیقی و پرداخت امتیازات مادی به دست اندرکاران هنر موسیقی ، توظیف و تقرر موسیقیدانان واستادان خبره موسیقی در امر هدایت و سرپرستی این هنر، ایجاد ارکستر36  و بعدأ 42 نفری مشتمل از موسیقی نوازان ورزیده کشورکه تقریبأ تمامی آنها در کارشان استاد بودند در چوکات مدیریت موسیقی رادیو ، سهولت فضای مطبوع و دل انگیز برای نواختن و تمرین موسیقی و بعد ها تاسیس مکتب موزیک در دهه پنجاه خورشیدی و... همه و همه زمینه آن را فراهم نمود تا این هنر با با لنده گی هر چه بیشتر به پیش بتازد. مجوعه این فعالیت ها و تلاش ها اثرات قابل لمسی را در بیرون از محوطه رادیو افغانستان ایجاد نموده و خودجوشی بی سابقه يی در امر غنامندی موسیقی کشور ما در جریان افتاد. فعالیت و تلاش های هنری هنرمندان گذر خرابات شهر کهنه کابل رنگ و رونقی دیگری به خود گرفت و در همین سالها بود که گروه های هنری آماتور پا به عرصه وجود گذاشتند و حضورشان به طور فراگیر در مجالس و جشن ها، و اشتراک گسترده هنرمندان محلی در محافل خوشی هموطنان ما در هر گوشه و کنار کشور به خودی خود زمینه های رشد و پر بارشدن این هنر را عامل میگردید.

بعد از تاسیس نظام جمهوریت به رهبری مرحوم محمد داوود به تاریخ 26 سرطان 1352 و توجه خاص رهبری جدید در امر رشد و بهبود هرچه بیشتر وضع اقتصاد- وطن و و طنداران، بالا رفتن روزافزون ارزش پول کشور در مقابل اسعار خارجی حتی تا پیمانه پنجاه فیصد زمینه آن فراهم گردید تا قیمت اجناس وارده صنعتی ساخت کشور های خارج تا نصف تنزیل یابد. یکی از این اجناس صنعتی وارده عبارت از تیپ ریکاردر بود که سخت مورد توجه دوست داران هنر موسیقی قرارگرفت که با کاهش هنگفت قیمت فروش آن در بازارهای کشور امکانات دسترسی بیشتر و بیشتر هموطنان ما به آن فراهم گردید. با درنظر داشت مورد فوق الذکر و تقاضای روزافزون مردم برای به دست آوردن کست " فیته " هنرمندان مورد علاقه شان توجه حلقات خاص هنری و بزنسی را به این نقطه جلب گردیده و جنب و جوش بیسابقه يی در امر ثبت و تولید فیته های هنرمندان هنر موسیقی توسط عده يی از محافل هنر دوست کشور به راه افتید. با وجود آن که ثبت آهنگ های هنرمندان مورد نظر از طریق امواج رادیو و کنسرت های هنرمندان آماتور و محلی در مجالس و محافل خوشی ذریعه دستگاه های ساده تیپ ریکاردر به طور گسترده صورت میگرفت، ولی این کار ها بیشتر به صورت منفردانه بود که نمیتوانست جوابده روز افزون تقاضای بازار باشد. بنأ برای اولین بار استدیوی ثبت کست افغان موزیک در نخستین سالهای حلول نظام جمهوریت به ثبت آهنگ های هنرمندان موسیقی کشور دست یازید و مجموعه از آهنگ های ثبت شده یک هنرمند را در یک کست با نورم و استندرد های معین و قبول شده به بازار عرضه کرد که با درنظرداشت استقبا ل مردم در مورد اندکی بعد استدیو های ثبت کست سنتر موزیک ، آریانا موزیک و فرهاد موزیک هم با هدف مشابه کارشان را آغاز نمودند. نقطه قابل ذکردر اینجا این است که تفاوت کار به خصوص در قسمت کوالتی آهنگ ازنگاه نواختن آلات موسیقی و اجرای آهنگ توسط هنرمند میان استدیوی های فوق الذکر آشکارا مشهود بود. و در مورد فوق استدیو های ثبت کست سنتر موزیک و آریانا موزیک نسبت به دیگران کست های به مراتب بهتری به بازار عرضه مینمودند. ولی بازهم تمامی استدیو های ثبت کست فوق الذکر نمیتوانستند آهنگ های بازخوانی شده هنرمندان را از نگاه نواختن آلات موسیقی و اجرای آهنگ توسط هنرمند با کیفیت کار رادیو افغانستان ثبت نمایند. همچنان در همین ایام مغازه های معتبر فروش کست در شهرکابل دستگاه های مدرن ثبت کست را وارد و به کار انداختند که توانایی ثبت کست یکساعته را در ظرف دودقیقه داشت و اگر مشتری می خواست اصل کست تولید ی استدیو های ثبت کست را که پوش آن حاوی عکس هنرمند و مینوی آهنگ های اجرا شده در کست میبود نسبت قیمت بلند آن خریداری نکند و خواستار خرید کاپی آن میبود فقط میتوانست با دو دقیقه انتظار و پرداخت پول کمتر کست مورد نظر را به دست آورد. ولی اندکی بعد از کودتای 7 ثور1357 دستگاه ها ی مذکور- روی دلایل واهی و غیرموجهه که به درستی نمیتوان آن را تحلیل و ارزیابی کرد جمع آوری و ضبط گردید. ولی آنچه مسلم است این است که رهبران و دست اندرکاران رژیم کودتا با اجرای اعمال ناشیانه و ناشایست ضد ملی و ضدمردمی، یا خود ضربات سخت کوبنده و ویران کننده به ساخت های زیربنا و روبنای جامعه ما وارد نمودند و یا هم غیر مستقیم عامل آن گردیدند ، که با گذشت حدود سی سال هنوز هم این پروسه شوم به گونه يی ادامه دارد.
زیرا ایجاد فضای ترور و اختناق ، کشتن و به زنجیر کشیدن دانشمندان و شخصیت های طراز اول عرصه های گوناگون چون علم ، فرهنگ ، هنر ، اقتصاد، زراعت و... سیستم روتین و نورمال رشد عرصه های ذکر شده به زودی از هم پاشید که هنر موسیقی هم از این پاشیده گی در امان نماند. چه رژیم کودتا بعد از دزدی مسلحانه قدرت سیاسی تمامی کادر های اداری و فنی رژیم محمد داوود را به زیر کشیده و به عوض آنها افراد نالایق ، بی تجربه وبعضأ عقده مند اعضای حزب حتی با دانش ابتدائیه ، متوسطه ، خورد ضابط ودریم بریدمن به حیث وزیر ، معین ، رئیس و... نصب و مقرر نمود. باتحمیل چنین پالیسی آن نظم ودسپلین ایکه در امر ثبت و تولید آهنگ ها و ترانه ها قبل از کودتای ثور در رادیو افغانستان قابل تطبیق بود دیگر کاملأ رنگ باخت و استادان ورزیده علوم موسیقی و ادبیات که قبلأ این رشته را دقیقأ تحت کنترول داشتند دیگر صلاحیت قبلی شان کاملأ سلب گردیده بود ( بی جهت نیست که هنرمند عا لیقدر محترم فرهاد دریا ضمن مصاحبه- اش با مجله سبأوون " چاپ کابل" در سال 1367 خورشیدی موسیقی ده سال اخیر آن وقت را موسیخی نامیده بود. ولی باید متذکر شد که در همین دوره هم بودند محدود هنرمندانی که با زحمت کشی و پشت کارفردی اثرات خوبی را ماندگار شدند)
با ادامه فضای خفقان سیاسی و نبودن مصوونیت فردی از مجموعه ده ها گروه هنری آماتور فعال در شهرهای بزرگ افغانستان فقط تعداد محدود که شمار آنها به تعداد انگشتان یک دست هم نمیرسید در شهرکابل با تقلا در فعالیت بودند. و گروه های هنری محلی که روزگاری از هر محفل خوشی و عروسی حتی از  دور دست ترین ده و قریه افغانستان سر درمیآوردند با پدید آمدن موج بی امنیتی فراگیر در کشور دیگرنمیتوانستند جهت اجرای کنسرت از داخل شهر ها بیرون بروند، و چه بسا که در داخل شهر ها هم گاهی در اجرای کنسرت امنیت و مصوونیت کامل نداشتند. چنانچه درسال 1364 خورشیدی در یک محفل عروسی در قلعه زمان خان مربوط ناحیه نهم شهرکابل بالای گروه هنری محلی حاجی سیف الدین ( حاجی سیفو) حین اجرای کنسرت فیر صورت گرفت و درسال 1367 در محفل عروسی دیگری در چهلستون مربوط ناحیه هفتم شهرکابل هنرمند محلی بنام محمد سلیم سحاب حین اجرای کنسرت از طرف مخالفین به شهادت رسید که روحش شاد باد.

گفتیم که استدیو های ثبت کست ( که در نیمه اول دهه پنجاه خورشیدی در شهرکابل ظهور نمودند و در نیمه دوم دهه مذکور با تطبیق مشی انقلابی، انقلاب دوران ساز و شکوهمند ثور به تدریج زوال گردیدند) درهنگام فعالیت شان هرگز نتوانستند آهنگ های بازخوانی شده هنرمندان را با کیفیت ثبت رادیو افغانستان ثبت نمایند به گونه مثال اگر آهنگ (ای جان من اسیرت ) که مرحوم احمد ظاهر آنرا بار اول در رادیو افغانستان ثبت نموده با همان ترانه که بار دوم در یکی از کست های افغان موزیک ثبت شده است مقایسه کنیم تفاوت از زمین تا آسمان است. و از همین هنرمند ترانه ( نه راځی جانان زما) را که یکبار در رادیو و بار دوم توسط سنتر موزیک ثبت شده است با هم مقایسه نماییم باز هم درمیآبیم که تفاوت از کجا تا به کجاست. یکی از عوامل عمده يی که در استدیوهای رادیوافغانستان آهنگ های هنرمندان با کیفیت بالا به ثبت میرسید این است استادان خبره موسیقی و ادبیات پروسه ثبت و نشر آهنگ ها را در رادیو افغانستان دقیقأ زیر نظر داشتند و هرگز نمیگذاشتند که آهنگ خام و ناپخته ثبت و راهی امواج رادیو شود و از طرفی هم امکانات تخنیکی رادیو افغانستان نسبت به استدیوهای ثبت کست در سطح خیلی ها عالی قرار داشت. ولی یگانه خلأ  يی که در کار رادیو افغانستان مشهود بود و متأسفانه تا کنون مانند ادامه دارد این است که هرگز و هرگز مجموعه آهنگ های هنرمندان ثبت شده در استدیوهای رادیو افغانستان به بازار عرضه نگردیده است ( به جز از دو کست احمد ظاهر به نام های کست اول و دوم رادیوی که بعد از شهادت موصوف به بازار آمد). و آن چه از ترانه ها و آهنگ های هنرمندان کشور عزیز ما که در دهه های سی، چهل و پنجاه خورشیدی فعالیت داشتند و اکنون در مغازه های کست و سی دی فروشی افغان ها در سراسر جهان عرضه میشود و یا هم در تعدادی از سایت های افغانی جهت استفاده هموطنان گذاشته شده است بیشتر از هشتاد درصد آنها تولید شدهء استدیوهایی است که از اسمای آنها در فوق ذکر به عمل آمد و یا هم ثبت شده در کنسرت ها اند فقط بیست درصد باقی مانده آهنگ های ثبت شده در استدیوی رادیو اند که از طریق امواج رادیو منفردانه توسط هموطنان ما ثبت و بعدأ هم دست به دست شده است. در حالی که از مدت های مدیدی به این سو دوست داران هنر موسیقی و غیره هموطنان ما انتظار شنیدن و در دست داشتن چنین آثار منحصر به فرد را میکشند. به خصوص آهنگ های فلکلوری و ناب وطن عزیزما که دراوایل دهه پنجاه خورشیدی با زحمات زیاد توسط استادان خبره موسیقی چون مرحوم استاد محمد سلیم سرمست، مرحوم استاد فقیرمحمد ننگیالی ، مرحوم استادمحمد هاشم ، استادحفیظ الله خیا ل ، استاد شمس الد ین مسرور، استاد عبدالوهاب مددی و استاد عبدالجلیل ځلاند و دیگران استادان ودست اندرکاران جمع آوری وبا مهارت کامل آرمونیزه شده وبعدأ ذریعه ارکستر 42 نفری رادیو نواخته وطورجداگانه توسط هنرمندان وآواز خوانان مختلف سروده وثبت گردیده است.مزید برآن اگر هنرمندی روی مشکلات صحی یا کبر سن و یا هم روی عوامل دیگر نمیتوانست یا نمیخواست با استدیوهای ثبت کست همکاری نمایید و یا هم کنسرت بدهد مثل شهید استاد در محمد (دری) لوگری و هنر مند بی بدیل میهن ما مرحوم پرانات، و... و بازهم اگرهنرمند دیگری قبل از تاسیس استدیو های ثبت کست فوت شده بود چون هنرمند محبوب مرحوم قدیم و... اکنون مجموعه آهنگ های این تعداد هنر مندان نه در بخش موسیقی سایت های افغانی قابل دستیاب است ونه هم در کست و سی دی فروشی های افغان ها در سراسر دنیا حتی درشهر کابل. به جز در آرشیف موسیقی رادیو افغانستان. که با درنظر داشت فرازونشیب های جوسیاسی کشور، بمباران ها و هدف راکت قرارگرفتن های تعمیر رادیو افغانستان و حالت فوق العلاده حاد بعدی در جریان سالهای نیمه دوم دهه نود میلادی ، اگراین آثار از بین میرفت حالا جز ناله وافسوس چیز دیگری در نبود آنها نداشتیم ( چون بودای با شکوه بامیان ).

ولی خوشبختانه کلیه این آثار منحصر به فرد موسیقی کشورما در آرشیف رادیو افغانستان موجود است و مسوولین درجه یک وزارت اطلاعات وفرهنگ و رادیوتلویزیون ملی افغانستان دیگر درنگ را جایز ندانسته و تابوی اسارت این آثار را به پایان برسانند و بایست تمامی آثار گرانبهای موسیقی کشورما را به شمول پارچه های رادیو درام ، رادیو داستان و پارچه های کمیدی استاد محمد رفیق صادق و استاد محمدامان اشکریز(مرزاقلم) را در اختیارهموطنان ماقرار بدهند؛ که در صورت کمیت بالای این آثار و ایجاب مصارف زیاد پولی ، ثبت آنها روی کست یا سی دی به پیمانه زیاد شاید مشکل ساز باشد، بنأ میشود تمامی آنها را به ترتیب حروف الفبأ اسم هنرمند، با ذکر سال ثبت ، اسم آهنگ ساز و اسم شاعر روی یکی از سایت های انترنتی رادیو افغانستان طوری قرار داد که برای شنونده به آسانی قابل دانلود باشد که اجرای این کار نه مصارف هنگفت میطلبد و نه هم از نگاه تخنیکی کدام کار مشکل است فقط توجه و دلسوزی میخواهد..
همچنان در صورت امکان اگر مسوولین رادیو تلویزیون ملی افغانستان تمامی بیانیه های ثبت شده رهبران کشور را از محمدظاهرشاه گرفته تا حامد کرزی و از داکتر محمد یوسف گرفته تا صدراعظمان بعدی و بیانیه های وکلای ولسی جرگه در زمان های مختلف را روی یکی از سایت های شان قراربدهند کمک ارزنده يی خواهد بود به تاریخ نگاران و نویسنده گان کشور.
پایان