رسیدن به آسمایی :02.2008 .18؛ تاریخ نشر در آسمایی :02.2008 .18
آصف بره کی - کانادا
"گرمی کا دشمن" یا "دشمن گرمی"!
از برخورد خشونت آمیز فرهنگ ها باید جلوگیری شود
چارلس تیلر* فیلسوف همروزگار کانادایی و نویسنده اثر معروف "بیماری یا دلزده گی از نوگرایی" اخیراً در مصاحبه یی* با تلویزیون (سی بی سی) گفت: "... برخورد خشونت آمیز امروزی تمدن و فرهنگها یک واقعیت تاریخی نیست، بل پروژه ایست که پیش از آن که فاجعه بارآورد، باید با تمام قوا جلو آن گرفته شود. یکی از راه های معقول جلوگیری برخورد خشونت آمیز فرهنگها، ساختن پل ارتباط و پیوند میان پیروان این فرهنگها است".
از این رو ما در افغانستان باید میان پیروان فرهنگهای مختلف کشورما نیروهای سالم و معتدل را دریابیم. ما نباید دنبال تحریکات پروژه سازان برخورد فرهنگها برویم و خود را درگیر ماجراهایی کنیم که در اصل نه واقعیت تاریخی دارند، نه پایه های اجتماعی، وگرنه رفتن زیر بار تحریکات پروژه سازان برخورد فرهنگها پیآمدهای خونین و فاجعه باری به همراه خواهد داشت.
بنأً آنچه امروز در جدال بر سر کاربرد واژه های پشتو و دری در افغانستان میگذرد، یک پروژه ی برخورد (جنگ اندازی) فرهنگهای (پشتو و دری) مردم یک سرزمین کهن سال با پیشینه ی غنی تمدن است که ما اخلاقاً روی اصل های ژورنالیستیکی و روشنفکری حق نداریم به خاطر یک حرف هوایی و سودایی کدام مقام دولتی (آنهم دولت هایی زودگذرامروزی که اولیای امور آن بیشتر مصلحتی و انتصابی اند تا مسلکی و انتخابی) به واکنشهای افراطی دست بزنیم و هموطنان پیرو فرهنگ و زبان دیگر را به نام بی فرهنگان و قبیله گرایان شرق وغرب و جنوب توهین کنیم.
ما ریشه ها و پیوندهای بس ژرفتر و قویتر از آن داریم که پروژه سازان برخورد فرهنگها بتوانند به فرهنگهای مان صدمه وارد کنند، مگر آن چنان که گفته اند، احساساتی شویم و"بینی خود را امتحان ناکرده پشت پشک بدویم چون کسی به ما گفته که بینی ات راپشک برد".
از
این رو برپایه شواهد تاریخی بایست بر پروژه سازان برخورد فرهنگها در افغانستان خندید،
چه زبان سریعتر از هر
پدیده ی دیگر اجتماعی و فرهنگی رشد میکند و به کمال میرسد. ما
نمیتوانیم با اقدامات عجولانه جلو پیشرفت آن را بگیریم. آن چنان که زبان دری – فارسی
از دو هزار سال (کم وبیش) بدینسو با دیدن همه رنگهای حوادث و
سختی های روزگار نه تنها
این که جان به سلامت برده بل بیش از پیش قوام یافته و به پخته گی رسیده و دامنه ی
تاثیر آن گسترش یافته و چنین خواهد بود در آینده. همین سان سرنوشتی داشته زبان
و فرهنگ پشتو در کشورمان که هر دو زبانهای (پشتو ودری) از افتخارات و میراثهای مشترک
فرهنگی سرزمین ما افغانستان شمرده میشوند.
و اما آن چه به راستی اسباب نگرانی مرا فراهم ساخته، اینست که باید جلو پیشرفت و فراگیرشدن زبانهای بیگانه مثل کاربرد واژه های زبانهای اردو، هندی، انگلیسی و روسی گرفته شود، که امروز بدون هیچ دلیل در سراسر افغانستان به ویژه (روی تخته های اعلاناتی و سرعنوانهای خدمات اجتماعی و تجاری) به کار برده میشوند. در حالی که معادل معقول و مقبول آنها را در هر دو زبانهای ملی مان (پشتو و دری) داریم.
از این رو برای من جای تعجب نیست که جدال امروز بر سر کاربرد یا نبرد (دانشگاه، دانشکده، پوهنتون و پوهنزی) یک پروژه ی خرابکارانه عمدی برخورد فرهنگهای (پشتو ودری) است تا باشد در غبار این جدال در افغانستان، زبانها و فرهنگهای بیگانه به دلایل مشخص اقتصادی و سیاسی بیشتر از پیش گسترش یابند. یک مثال آن را من در عکسی از یک خیابان کندز دیدم که به شما خواننده گان عزیز هم پیشکش میشود.
در شرح این عکس به برداشت من اول انتخاب نوع خط، یک خط نامروج و نازیبایی که تازه این روزها در خوشنویسی «بازاری» افغانستان رواج یافته که کاربرد این نوع خط بیشتر ویژه ی خوشنویسی زبانهای اردو و هندی به رسم الخط عربی است. دوم کاربرد اعراب در واژه هاست، آن هم به شکل نادرست آن مثال در عکسی که می بینید (کاف) کشته یا "زردآلوی خشک" را با دادن پیش نوشته اند. "جوسJuice" انگریزی را به جای "آب میوه" به کار برده اند و بدتر از همه کاربرد جمله اعلاناتی اردو یا هندی "گرمی کا دشمن" است به جای "دشمن گرمی" فارسی.
در نتیجه معادل کامل فارسی متن نوشتاری آن عکس چنین خلاصه میشد (آب میوه ی کِشته، دشمن گرمی).
این یک مثال کوچک "مشت نمونه خروار" بود که خدمت تان عرض شد. اکنون داوری به دست خود شماست.
***
*چارلس تیلر Charles Taylor فیلسوف همروزگار و پروفیسور برحال دانشگاه "مک گیل McGill University " مونترآل کانادا، نویسنده صدها اثر فلسفی و اجتماعی از جمله. "بیماری یا دلزده گی از نوگرایی The Malaise Of Modernity " که از چهل سال بدینسو در سراسرجهان معروف است.
*مصاحبه روز یکشنبه، تاریخ 26اگست سال 2007 به ساعت 11:40صبح انجام یافته.