09.11.2017

داکتر زرغونه عبیدی

" زنان دخترزا "- واقعیت یا تصور نادرست؟!

علم ثابت ساخته است که " کروموزوم های  مرد " تعین کنندۀ جنسیت جنین نزد زن حامله اند .

 با دیدن کسی که از پیش با او آشنایی نه داریم ، قبل از آگاهی دیگر خصوصیات وی، اولین شناخت آگاهانه  یا ناآگاهانۀ  شعور ما از شکل ظاهری او تشخیص  زن و یا مرد بودنش میباشد.

نزد یک زن حامله که چهرۀ جنین وی در بطن تا لحظۀ تولد مخفی میماند،  یکی از تکراری ترین سوالات این است که آیا نوزاد او پسر خواهد بود و یا دختر؟

چه گونه و در چه زمان میتوان جواب دقیق به  این سووال را یافت و چه کسی تعین کنندۀ جنسیت جنین در بطن زن است؟

تصور این که چون زن از لحاظ ساختمان اناتومیک و وظیفۀ فزیولوژیک جنین را در بطن خویش حمل میکند و پرورش میدهد،  به همین جهت تعین کنندۀ جنسیت جنین نیز است، یک تصور بیخی نادرست است. برای این که بدانیم که چرا طبابت این نظر را رد میکند باید اندکی در مورد اشکال و وظایف  کروموزوم هایی که ناقل خصوصیات ژنیتیک و نیز تعین کنندۀ جنسیت جنین اند، معلومات داشته باشیم ( تاریخچۀ کشف کروموزوم ها، انواع و وظایف شان، طور فشرده در ختم متن تقدیم شده است ).

همه حجرات وجود انسان دارای یک هستۀ مرکزی میباشند. این هسته حاوی کروموزوم ها اند. وظیفۀ کروموزوم ها  انتقال دادن خصوصیات ژنیتیک - اطلاعات میراثی از والدین به فرزندان شان است. از لحاظ ساختمانی کروموزوم ها تحت میکروسکوپ  به شکل  حجرات رنگۀ رشته مانند  ( دو نیمۀ  پیونده خورده با هم در مرکز ) قابل دید اند.

 هر انسان در مجموع  دارای  ۴۶ عدد کروموزوم است. از این میان ۴۴ عدد = ۲۲ جفت  کروموزوم های همسان ( اتوزوم )  اند.  و اما جفت ۲۳ نزد زن و مرد ( کروموزوم های جنسی گونوزوم = هیتروزوم )-  که حاوی معلومات میراثی جنسی میباشند، از لحاظ اندازه و شکل  از همدیگر متفاوت اند. کشف این تفاوت در زیر میکروسکوپ آغاز مرحلۀ کشف کروموزوم های جنسی و در نهایت کشف اهمیت و نقش آن ها در تعیین جنسیت بوده است.  این جفت کروموزوم های متفاوت در هستۀ  حجرات جنسی  در تخمۀ های زن و سپرم مرد  قرار دارند.

تعیین جنسیت جنین نزد زن  چنانچه نزد سایر زنده جان های پستاندار، از طریق  ژن  های جنسی انتقال یافته  توسط کروموزوم ها صورت میگرد. همان طوری که گفته شد، برخلاف سایر کروموزوم ها در سایر حجرات بدن زن و مرد  که همه از نوع X اند، کروموزوم های حجرات جنسی نزد زن و مرد از همدیگر متفاوت اند.  به این معنا که  حجرات جنسی زن ( تخمه ها ) حاوی دو کروموزوم همسان  XX و حجرات جنسی  مرد( سپرم ها )   حاوی دو کروموزوم متفاوت یعنی   XY میباشند. یعنی هنگامی که تمام تخمه های آزاد شده به هنگام تخمگذاری تخمدان های زن حاوی کروموزوم X X اند؛ در حالی که شماری از سپرم های آزاد شده از خصیه های مرد حاوی کروموزوم X  و شمار دیگری حاوی کروموزوم Y اند. این کروموزوم مرد است که  به هنگام القاح  تفاوت جنسیت جنین را باعث میگردد؛  علت چنین است: بعد از مقاربت جنسی هرگاه  تخمۀ آزاد شده از تخمدان زن  به هنگام عبور به مجرای تخمدان با سپرم مرد رو به رو شود و عمل القاح صورت بگیرد، آن سپرم مرد  که وارد مرکز  تخمۀ زن  میشود ، نظر به این که حامل چه نوع کروموزوم است جنسیت جنین را تعیین میکند-  تخمۀ زن تنها دارای کروموزوم X است، هرگاه سپرم نفوذ کرده در تخمه حاوی کروموزوم  X باشد، القاح کروموزوم X مرد و زن  باعث جنسیت  X X یعنی دختر  نزد جنین خواهد گردید؛ هرگاه سپرم نفوذ کرده در تخمۀ زن حاوی کروموزوم Y باشد در القاح با کروموزوم X  زن جنسیت جنین X Y   یعنی پسر را به وجود خواهد آورد.

تهداب جنسیت  جنین در اولین هفته القاح  او گذاشته میشود. در روز 7 القاح، کروموزوم Y  باعث تشکل خصیه ها نزد جنین  شده و افرازت هورمورن تستوستیرون آغاز و نشو نموی جنین  به جنس مرد را باعث میگردد.

اطلاعات های ژنیتیک موجود در کروموزوم های XX باعث تشکل تخمدان ها، رحم و مجرای تخمدان نزد جنین شده و نشو و نموی او را به جنس زن باعث میگردد.

حقیقت طبی قابل تذکر دیگر در مورد کروموزوم Y مرد این است که این کروموزوم  در مقایسه به کروموزوم X  به مراتب کوچکتر بوده و مقدار کمتر اطلاعات ژنیتیک را انتقال میدهد. در مجموع کروموزوم Y   حاوی فقط  چند ژن  است که وظیفۀ تعیین اندازۀ قد، تشکل سپرم و فکتور خاص  خصیه ها را برای مرد شدن بر عهده دارند. برخلاف  کروموزوم X   در  حدود ۳۵۰۰ تا ۶۰۰۰ اطلاعات یگانۀ میراثی را انتقال میدهد که یک تعداد شان نشو نموی حجرات دماغی را رهنمایی میکنند.

هر چند معاینات منظم کنترول دوره ها حمل توسط اولتراشال ( معاینۀ تلویزیونی از روی بطن – شکم )  به هدف خاطر جمعی داکتر و زن حامله از پیشرفت نورمال نشو نموی جنین و تشخیص به موقع تغیرات غیر نورمال صورت میگیرد و اما هرگاه والدین علاقه مند به فهمیدن جنسیت جنین قبل از تولد وی باشند، معاینه در هفته  ۲۰ حمل میتواند جنسیت را طور دقیق صد فیصد تعیین کند. معاینه جهت تعیین جنسیت جنین  از هفتۀ ۱۲ تا ۲۰ میتواند  ۴۶  تا ۸۰ فیصد جواب درست در مورد  جنسیت  جنین را ضمانت کند.

با توضیحات طبی در فوق به ساده گی میتوان به حقیقت این که کروموزوم های جنسی زن در تعیین جنسیت نوزاد سهم تعین کننده  را ندارد پی برد.

حالا هر گاه یک زن  طور مثال در طی چند حمل  ۴ نوزاد دختر را یکی بعد دیگر به دنیا بیاورد و  مرد با تصور این که همسر وی یک زن  دختر زا است، برای داشتن فرزند پسر با زن دیگر ازدواج کند، امکان این که با همسر جدید دارای یک پسر گردد به همان اندازه بلند است  که در حمل پنجم همسر قبلی او نوزاد پسر را به دنیا بیاورد.  واقعاتی وجود دارند که زوجین تنها دارای فرزند پسر بوده و آرزوی داشتن فرزند دختر را دارند. هرچند که در چنین موارد کمتر مرد نیاز به ازدواج مجدد را احساس میکند، باآنهم هرگاه چنین شود، عین احتمال قبلی در این مورد نیز صدق خواهد کرد؛ زیرا در اینجا نیز تعیین کنندهٔ اصلی جنسیت نوزاد زن نه بل کروموزوم X مرد خواهد بود.

این حقیقت انکارناپذیر  طبی را در موضوع تعیین جنسیت  با همه مغلق بودن آن میتوان به همین ساده گی  توضیح داد و در این مورد هیچگونه ابهام و یا چون و چرا وجود نه دارد.

 این حقیقت طبی، تفکر سنتی  نهفته در عقب اصطلاح عامیانهٔ  " زنان دختر زا "  را به طور علمی رد میکند.  

***

تاریخچۀ مختصر چه گونه گی تکامل تحقیقاتی کروموزوم ها در تعیین جنسیت

 بعد از کشف آن که هر حجره دارای یک هستۀ مرکزی است ( ۱۸۴۸ )- در سال ۱۸۸۸ برای اولین بار نام کروموزوم  در رشتۀ اناتومی به کار برده شده است. در سال های ۱۹۰۰-۱۹۱۰ نقش کروموزوم ها در انتقال ژن ها ( ناقلین خصوصیات میراثی ) کشف و تثبیت گردید. تحقیقات در مورد این که DNA -  مالیکول اصلی انتقال دهندۀ  ژن است توانست در سال ۱۹۴۴- ۱۹۵۰ به مرحلۀ تکاملی خود برسد.

معمای این را که چه چیز تعین کنندۀ جنسیت نزد زن و مرد میگردد یک پژوهشگر زن (  رشتۀ سایتولوژی – بیولوژی حجره)   از امریکا به نام Nettie Stevens حل کرده است. این پژوهشگر که متولد  ۱۵۵ سال پیش است، در آن زمان که کار تحقیقاتی توسط یک زن امر طبیعی نبود،  با تأمین مصارف تحصیل از طریق کار در رستورانت تحصیل را به پایان رسانید. Nettie Stevens با تجربه میکروسکوپیک بالای حجرۀ حیوانی متوجه گردید که به هنگام تقسیمات حجروی، حیوان مؤنث دارای دو کروموزم بزرگ X X  میباشد. با استفاده از این کشف، دانشمند دیگر به نام Wilson که کار تحقیق را تنها بالای سپرم انجام میداد، موجودیت کروموزم دومی یعنی   Y را نزد جنس مذکر کشف و در سال ۱۹۰۵ تیوری آن را که تعیین جنسیت تحت کنترول کروموزوم ها صورت میگیرد اعلام کرد. داکتر  Nettie Stevens که در این مرحله کار  دوکتورای خود را به پایان رسانیده بود، نیز  به عین نتیجه رسیده بود. این دو دانشمند که جدا از همدیگر کار تحقیقات در مورد را پیش برده بودند، به حیث کاشفان این دو کروموزوم و اهمیت آن در تعیین جنسیت شناخته شده اند. Nettie Stevens در سن ۵۰ ساله گی به دلیل سرطان سینه فوت کرد. هر چند که نام او در جمع پژوهشگران جهان علوم طبیعی و علم طبابت یک نام شناخته شده است و اما  دانشمند سومیThomas Hunt Morgan  با استفاده از معلومات  دو دانشمند قبلی،  با کشف تیوری چه گونه گی تعیین جنسیت، جایزۀ نوبل را به دست آورد.

در سال ۲۰۰۰ دو تیم بین المللی دانشمندان امریکایی و انگلیسی توانستند راز جنتیک انسان را کشف کنند. در سال ۲۰۰۵- ۲۰۰۶ با کشف ۹۹،۹۹ فیصد در مورد جزییات خصوصیت کروموزوم ۱ که یکی از ۲۳ جفت کروموزوم ها و دارندۀ بیشترین ظرفیت انتقال خصوصیات ژنیتیک نزد انسان است، به موفقیت بزرگ تحقیقاتی  دست یافتند. در سال ۲۰۱۴ برای اولین بار دیزاین مصنوعی کروموزوم ها امکان پذیر گردید.

 این بخش معلومات فشرده از یک بحث بسیار وسیع تحقیقاتی علمی میباشد و  هدف تذکر از آن اشاره به اهمیت کشف خصوصیات ژنیتیک، شناخت چه گونه گی وظایف وجود انسان، وظایف نورمال اعضا، امراض و در نهایت کشف تداوی برای یکتعداد امراضی است که طبابت تا هنوز نه توانسته است برای شان تداوی قطعی را ارایه کند. 

 

 

 

 

 

هرگاه پدر و یا مادر دارای کروموزوم حاوی ژن  مریض باشند، با در نظر داشت آن که حجرات جنسی هر دو دارای کروموزوم های X اند و کروموزوم های  X  حاوی بیشترین معلومات های میراثی اند، این کروموزوم به نوع متبارز باعث انتقال بیماری میراثی نزد فرزند پسر و یا دختر میگردد. تصاویر در ذیل چه گونه گی این انتقال را نشان میدهند: 

۱- در صورتی که پدر مریضی میراثی داشته باشد:

۲- در صورتی که مادر مریضی میراثی داشته باشد: