02.02.2018
دکتورس زرغونه عبیدی
پیامدهای ناگوار طبی ازدواج های خوردسال
این بحث با یک توضیح فشرده در مورد انواع بلوغ، عواقب فوق العاده ناگوار جسمی، جنسی و روانی ازدواج خورد سالان را در محراق توجه قرار داده است.
از نقطۀ نظر طبی نه تنها ظرفیت، توانایی و مقاومت جسمی دختران خوردسال بلکه توانایی و تحمل روانی و عقلی شان هم در قبال عواقب ازدواج در سنین طفولیت در مقایسه با زنی که به مرحلۀ بلوغ ( رشد ) کامل جسمی رسیده است، نهایت اندک و حتا هیچ میباشد.
بلوغ یک کلمۀ عربی و به معنی رسیدن به کمال رشد، به پخته گی کامل میباشد.
انواع بلوغ، سن رسیدن به بلوغ جنسی، جسمی و روانی
۱ -بلوغ جنسی
بلوغ جنسی نزد زن به معنی فعال شدن تخمدان های زن، پخته شدن و آزاد شدن اولین تخمه تحت تأثیر هورمون جنسی ایستروجن و بروز اولین عادت ماهانه – خونریزی ماهوار نزد او است. این علامۀ بلوغ نزد دختران از سن ۱۱-۱۶ دیده میشود. آغاز سن بلوغ نظر به خصوصیات ژنیتک، شرایط تغذی و شرایط محیط زیست میتواند نزد بعضی دختران زودتر (در سن ۸-۱۶) نیز رخ بدهد. به دلیل شرایط بسیار نامساعد تغذی و امراض جسمی خطر به تعویق افتیدن اولین خونریزی "مینتریوشن " دیده شده است.
بلوغ جنسی نزد پسران با اندک تأخیر میان سنین ۱۴- ۱۸ ساله گی با تبارز اورگاسم تحت تأثیر هورمون تستوستیرون تعین گردیده است.
در این مرحله تحولات عمدۀ جسمی نزد دختران با علایم مشخص نموی جنسیتی مانند ظاهر شدن پستان ها، روئیدن مو در زیر بغل و ناحیۀ تناسلی خارجی نمایان میگردد. نزد پسران علایم بلوغ جنسی باروئیدن مو بروی سینه، زیر بغل، بدن، اعضای تناسلی ، همراه با تیره شدن (غور شدن) صدا، نموی سریع جهاز تناسلی خارجی، اولین علامۀ ایجیکیولیشن و نوسان های روانی ظاهر میگردد.
۲- بلوغ جسمی
پروسۀ رشد جسمی انسان از لحظۀ یکجا شدن تخمۀ زن و سپرم مرد با تشکل جنین در بطن مادر آغاز و بعد از تولد طفل الی سنین ۱۸- ۲۲ ساله گی به سوی بلوغ جسمی ادامه پیدا میکند. هورمون های نشو ونمو سوماتوتروپین مسوول رشد جسم نزد زن و مرد است.
در این سن و سال از نقطۀ نظر بیولوژی با تکمیل شدن پروسۀ رشد جسمی تصویر نماد خارجی انفرادی شخص که در آن خصوصیات ژنیتک نقش بارز را دارد نمایان میگردد.
۳- بلوغ عاطفی
هورمون های جنسی باعث ایجاد و تحریک جنسی و بیدار شدن و اوج گرفتن تمایلات جنسی نزد هر دو جنس میگردد. در اینجا باید توجه کرد که داشتن عاطفۀ جنسی به معنی "بلوغ عاطفی" نیست. شرایط و زمینه هایی که باعث رسیدن انسان به بلوغ عاطفی و روانی میگردد، متفاوتتر و مغلقتر از رسیدن به بلوغ جنسی و جسمی است.
از دیدگاۀ روانشناسان انسان زمانی به بلوغ عاطفی میرسد که ذهن او بدون نیاز به تغییر و تعریف، توانایی پذیرش اشخاص و مسایل را به همان شکلی که هستند کسب کند.
۴ - بلوغ روانی
دانشمندان علم نیورولوژی دماغ میگویند که با وجود آنکه سن بلوغ قانونی ۱۸ ساله گی تعین شده است و اما رشد روانی الی رسیدن به سن ۲۵ ساله گی به تکامل رسیده نمیباشد.
دلایل طبی رد ازدواج های خوردسال
همانطوری که در فوق گفته شده است، وجود زن برای رسیدن به بلوغ جسمی مدت زمان بیشتر از بلوغ جنسی را به کار دارد. قبل از رسیدن به بلوغ جسمی، نه تنها تمام بدن طفل و اما به خصوص جهاز تناسلی خارجی وی برای مقاربت جنسی و جهاز جنسی داخل وی ( رحم ) برای تحمل نمودن وزن حمل و حالت روانی طفل برای درک و فهم تحولات و فشارهای بالاتر از توان او و پیدا کردن راه حل ها هیچگونه آماده گی لازم را نمیداشته باشد. از نقطۀ نظر جسمی و روانی مقاربت جنسی در چنین موارد میتواند بسیار دردناک باشد. در صورت روبرو شدن به حمل، وجود طفل که تا به هنوز به ظرفیت نهایی توانایی های جسمی نرسیده است، به یک امتحان بسیار بزرگ روبرو میگردد. فقر اقتصادی باعث میگرد تا این دختران خوردسال در جریان حمل با مشکل بزرگ تغذی صحی و کافی و مشکلات بهداشتی روبرو گردند. نتیجۀ این امتحان بزرگ در اکثریت واقعات نه تنها به یغما رفتن تمام توان جسم مادر است و اما همراه با خطرات حیاتی مانند سقط جنین، ولادت های مرده، تولد نوزاد با وزن بسیار کم، مشکل تغذی و پرورش نوزاد و مرگ و میر مادر و طفل میباشد. بدین ترتیب نه تنها مادر خوردسال با یک حرکت بیرحمانه از جهان طفولیت به جهان زن شدن پرتاب میگردد ، بل فرزندان چنین ازدواج ها با یک تهداب جسمی و دماغی بسیار ضعیف چشم به جهان میگشایند.
براساس آمار سازمان ملل متحد " دختران ۱۰ تا ۱۴ ساله پنج بار بیشتر از زنان ۲۰ تا ۲۴ ساله در معرض خطر مرگ ناشی از بارداری و وضع حمل قرار دارند ".
هر چند که سن ازدواج در قانون مدنی اکثر کشورهای جهان منجمله افغانستان برای دختران ۱۶ و برای پسران ۱۸ سال تعین شده است، با آنهم ازدواج های زیر سن یک مشکل بزرگ در سراسر جهان میباشد. در کنار علل فقر اقتصادی و بیسوادیُ علل دینی، فرهنگی و عنعنه یی نیز سهم بزرگ را دارند.
مطابق به آمار سازمان ملل متحد، تقریبا ۱۱ درصد دختر نوجوان در کشورهای روبه انکشاف قبل از سن ۱۵ ساله گی وادار به ازدواج میگردند. موارد ازدواج خورد سالان به فیصدی های اندک در افغانستان همیشه وجود داشته است و اما در دهه های اخیر در کنار عللی که در فوق آمده است، عدم امنیت و ضعف در تطبیق قانون باعث افزایش این فیصدی شده است و حدس زده میشود که فیصدی ازدواج دختران خوردتر از سن ۱۵ سال برخلاف آمار بالاتر ۱۵ فیصد باشد.
در کشورهای درگیر جنگ که افغانستان یکی از چنین کشورها است، پیامد های جنگ خود باعث از بین رفتن تهداب های اساسی در زنده گی شهروندان آن میگردد.
در افغانستان واقعاتی وجود داشته است و همه روزه خطر آن وجود دارد که در بعضی مناطق به علت فقر اقتصادی و باورهای عنعنه یی والدین دختران خوردسال شان را در قبال پول به فروش رسانیده و در سنین بسیار خورد با مردان بزرگسال به عقد نکاح درآورده شوند.
فقر اقتصادی و عنعنات باعث از بین بردن زمینه ها سوادآموزی، آگاهی حقوقی، کاریابی و در نهایت مجبوریت ها و وابسته گی های پولی نزد زنان میگردد. گذشته از آن در مناطق خارج از نفوذ دولت، در حضور و بی ترسی از قانون، یکی از شدید ترین اشکال چنین فجایع را فروش زن و دختر در مقابل پول و ازدواج اجباری شان به خاطر پول میباشد. ازدواج های زیرسن ، ازدواج اجباری و خرید و فروش زن را میتوان از جملۀ بزرگترین جنایات در مقابل زن دانست.
زنده گی چنین نوعروسان در خانۀ همسر تحت انواع مشکلات و خشونت ها در قبال شان ادامه یافته و با حامله شدن و عواقب چنین حمل ها، این موجودات بیگناه به سرنوشتی سپاریده میشوند که تصور آن میتواند حتا کوه را به لرزه بیاندازد.
دخترانی که در سن خوردسالی وادار به ازدواج گردند، تمام فرصت های ممکنه را برای رشد طبیعی جسمی، عاطفی و روانی به سوی یک آیندۀ نورمال رفتن به مکتب، داشتن تجربۀ نشست و برخاست با همسن و سالان، کسب مشاهدات و تجارب، ارزیابی و تحلیل و تصمیگیری را از دست داده، به زنده جان هایی مبدل میشوند که برای ادامۀ حیات شان هیچ راه دیگری را جز تحمل کردن و درخود شکستن را ندارند.
فراهم کردن زمینه ها جهت بر طرف کردن علل ازدواج های خوردسال از جمله فقر اقتصادی ، بیسوادی و عنعنات غیرعقلانی و ناپسندیده از وظایف اصلی دولت است. دولت میتواند از طریق وضع و تطبیق قانون، تأمین حقوق و مصوونیت کودکان، پالیسی های سالم آموزشی، تحصیلی و فرهنگی، تأمین امنیت و عدالت اجتماعی، زمینه ها و علل این گونه ازدواج ها را برچیند. روشنگری برای ذهنیت سازی اجتماعی سالم در این زمینه وظیفۀ همه گانی بوده و نیازمند اقدامات فعالان و نهاد های مدافع حقوق زن و جامعۀ مدنی در سطح هر کشورو همچنان هر منطقه و تمام جهان است.
هر واقعۀ ازدواج خورد سال را باید در حقیقت یک فاجعۀ بزرگ انسانی دانسته و بر علیۀ آن مبارزه کرد. هر واقعۀ ازدواج خوردسال به معنی وارد کردن ضربات جبران ناپذیر بر پیکر حقوقی، جسمی و روانی چنین اطفال بوده و باعث برباد رفتن حق شان برای داشتن یک طفولیت آزاد، شاد و محفوظ میگردد.
چند نکتهٔ پایانی
طوری که گفته آمد، بلوغ تنها یک مفهوم جنسی و جسمی نیست، بل ابعاد عاطفی ، روانی و ذهنی نیز دارد که در بالا به برخی از آن ها کوتاه اشاره شده است. با تکمیل همهٔ این ابعاد است که انسان میتواند توانایی انتخاب همسر و تشکیل خانواده را کسب کند.
براساس ماده ۷۱ قانون مدنی افغانستان، حداقل سن ازدواج برای دختران در افغانستان ۱۶ سال و برای پسران ۱۸ سال تعیین شده است. حد اقل سن قانونی برای ازدواج به معنای سفارش این سن برای ازدواج نیست. سن قانونی ازدواج- شاید بهتر باشد گفت حد اقل سن قانونی برای ازدواج - به معنای آن است که ازدواج دختر و یا پسر پیش از این سن مجاز نیست. حد اقل سن قانونی در واقع برای حالات خاص و استثنایی وضع میشود و نه برای حالات عادی. در غیر آن دلایل کافی میتوان ارایه کرد که سن ۱۶ ساله گی برای دختران ، سن مناسب برای ازدواج نیست. همچنان دلایل کافی میتوان ارایه کرد که سن ۱۸ برای پسران سن مطلوب برای ازدواج نیست. و اما، چون هدف این نوشته روشن ساختن «پیامدهای ناگوار طبی ازدواج های خوردسالان» بود، وارد مبحث سن مناسب برای ازدواج نمیشوم.
*
بحث در این مورد در صفحهٔ‌ناب در فیسبوک :
https://www.facebook.com/asamai.nab/videos/192698281324559/
در صورت علاقه مندی همچنان توجه بفرمایید به :
در مورد کارکرد مغز و ویژه گی‌های روانی در دوره‌های مختلف سن:
http://www.rawanonline.com/brain-in-different-stages-of-life-html
گزارش یونیورستی هاوارد در مورد رشد دماغی در زمان طفولیت:
https://developingchild.harvard.edu/resources/inbrief-science-of-ecd/
سازمان ملل متحد- افغانستان از ازدواج دختران خردسال جلوگیری کند :
http://www.bbc.com/persian/afghanistan/2012/10/121009_zs_child_marriage_un_afghanistan
برنامه افغانستان برای جلوگیری از ازدواج زیر سن قانونی:
http://www.bbc.com/persian/afghanistan-39626651
Engaging with UN agencies to address child marriage:
https://www.youtube.com/watch?v=EfHa40w5PdM
Approaches to ending child marriage: