رسیدن:  27.11.2013 ؛ نشر :  01.12.2013

 

دکتور احمدسیر مهجور

آیا افغانستان دارای یک «دولت ورشکسته» است؟

پیشنهادی برای یک بحث

 

 

در دو دهه گذشته مقوله« دولت ورشکسته» در ادبیات بین المللی برای خود جایگاه مهم و ارزنده ای پیدا نموده است. دانشمندان و پژوهشگران در عرصه های حقوق، علوم سیاسی و جامعه شناسی سیاسی روی این موضوع مطالعات ارزشمندی انجام داده اند. از نظر آنان دولتی که از عهده تامین امینت برای اکثر شهروندان خویش بر آمده نتواند و وظایف اساسی خویش را در امر حاکمیت قانون، خدمات عمومی انجام داده نتواند ، آن را دولت ورشکسته  گویند.

 

دولت ورشکسته، شامل مقامات دولتی، نهاد های قضایی، امنیتی و دفاعی و حتی جامعه مدنی میشود. دولت ورشکسته بر علاوه ی این که قادر به تامین امنیت در درون قلمرو خویش نیست بلکه توانایی مقابله با مداخلات همسایه گان را نیز نمیداشته باشد. این نوع دولت دارای پناهنده گان داخلی و خارجی زیاد بوده و خطری برای صلح و امنیت بین المللی بشمار میرود.

 

جامعه ی بین المللی با استفاده از همین مفهوم، مداخله خویش را در یک کشور دارای یک دولت ورشکسته مشروع میداند تا در جهت بازسازی دولت و نهاد ها و مؤسسات ازبین رفته ی مرتبط به آن، اقدامات لازم را انجام دهد.

 

پژوهشگران در آغاز روی نمونه های از دولت ورشکسته درقاره افریقا  چون سومالی، هایتی، لیبریا و رواند متمرکز بودند و سپس روی جمهوریت های شوروی سابق مانند گرجستان و مولداوی   که قادر به کنترول قلمرو خود نبودند  توجه نمودند.  اما در سال 1994 با نسل کشی میان هیتیوها و توتسی ها در کشور رواندا، به طور واضح مساله دولت ورشکسته مطرح شد و جامعه بین المللی به دعوت حکومت روندا برای بازسازی دولت ورشکسته روندا پاسخ مثبت داد. سازمان ملل در این راستا اقدامات لازم را به خصوص در عرصه عدالت انتقالی روی دست گرفت.

 

این پژوهشگران، افغانستان را در جایگاه هفتم (بعد ازسومالی، کانگو، سودان، سودان جنوبی، چاد و یمن) از نمونه های دولت ورشکسته قرار میدهند.

 

برای شناخت درست دولت های ورشکسته، شاخص هایی وجود دارند که بر اساس آن  میزان ورشکسته گی یک دولت را میتوان ارزیابی کرد که از جمله شاخص های ذیل قابل اعتبار اند:

 

-         دولت ورشکسته دارای یک حکومت مرکزی ضعیف و غیر موثر بوده که حاکمیت آن بر قلمرو اش نسبی است.

-         تصامیم حکومت در دولت ورشکسته، مشروعیت لازم را در بین مردم کسب کرده نمیتواند ، به نحوی که تصامیم همیشه مورد تردید برخی از مردم قرار میگیرند.

-         عدم موجودیت خدمات عمومی ضروری( چون خدمات بهداشتی، ترانسپورت عامه، تعلیم و تربیه،  امنیت، آب آشامیدنی و امثالهم) .

-         فساد به انواع مختلف آن در دولت ورشکسته همه گیر می باشد.

-         داشتن مهاجرین درخارج و بیجا شده گان در داخل از ممیزات یک دولت ورشکسته است.

-         دولت ورشکسته دچار بحران اقتصادی می باشد.

-         دولت ورشکسته دچار روابط  متشنج با همسایگان خود می باشد.

 

این شاخص ها از من نیست، بلکه برای ارزیابی یک دولت ورشکسته از طرف پژوهشگران این بخش وضع شده اند، با در نظرداشت شاخص فوق امید وارم با استدلال  اظهار نظر کنید،  تا  سپس من بتوانم نتیجه گیری لازم را از بحث انجام دهم.

*

شما میتوانید در این رابطه در  گروه مباحثاتی فیسبوک ابراز نظر کنید و یا نظرات تان را توسط ایمیل مهربانی بفرمایید

Afghanasamai (کانون مباحثاتي آسمايي)