رسیدن: 16.04.2013 ؛ نشر : 16.04.2013
دوهزار و چارده؛ صد ها هزار افغان و خطر بی کاری یا کاهش درآمد!
با خروج بخش بزرگی از نظامیان
خارجی از افغانستان، بیش از یک میلیون افغان که برای این نیروها کار می کردند،یا
بی کار خواهند شد و یا هم درآمد های مالی شان، کاهش گسترده می یابد.
از همین رو، هزاران تن از این افراد، از کشور های خارجی، درخواست پناهنده گی کرده
اند.
گزارش تحقیقی 2014
تمیم حمید
***
"اوووو، کار ما تمام است دیگه، برمی گردیم به خانه." این جمله را در حدود دو ماه
پیش، از زبان یک نظامی امریکایی در ولایت هلمند شنیدم. ظاهرن
او در واکنش به خبر کشته شدن یک سردستۀ طالبان در این ولایت، چنین خوشحالی نشان
می داد؛ اما روشن است که این نظامی می دانست که به زودی او و هم رزمانش، با بخش
بزرگی از نیروهای دیگر خارجی، افغانستان را ترک خواهند گفت.
در حالی که تکلیف این نظامیان روشن شده، کسانی هم هستند که با وجود همکاری با
خارجی ها در بیش از یک دهه، هنوز آیندۀ شان را مبهم می پندارند؛ آنانی که این مدت
را در پایگاه های نظامی و نهاد های خارجی در افغانستان سپری
کردند.
در اوج نگرانی ها از چگونه گی اوضاع امنیتی در افغانستان، پس از سال دوهزار و چارده میلادی، هنوز هیچ تلاش بنیادیی صورت نگرفته است تا راهی برای برون رفت از مشکلات آن افغانانی جست و جو شود که تنها تا چند ماه دیگر، با تهدید هایی چون بیکاری و کاهش قابل ملاحظۀ درآمد های مالی دست و پنجه نرم خواهند کرد.
یافته های این تحقیق که بر بنیاد گفت و گو با شماری از مقام های افغان و خارجی، پژوهشگران اقتصادی و نیز بخشی از افغانان همکار با خارجی ها گردآوری شده است، می رساند که بیش از یک میلیون شهروند افغانستان (صد هزار کارمند و بقیه قراردادیان) در پایگاه ها و نهاد های خارجی در این کشور کار می کنند.
از این میان، قرار دادیان در زمان های تعیین شده، کار به دست می آرند و گاه هم می شود که در یک سال، برخی از ماه ها را بی کار بمانند.
از همین رو، کارمندان با دست آوردن هفت صد تا دوهزار و پنج صد دالر در یک ماه، درآمد عالی دارند؛ حالانکه قراردادیان با گرفتن دست مزد های ده تا بیست دالری در یک روز، در یک ماه بیشتر از پنج صد دالر عاید نمی داشته باشند.
پایین ترین رقم کُل درآمد همۀ این کارمندان، در یک ماه هفتاد میلیون دالر و در یک سال هشت صد و چهل میلیون دالر است؛ هرچند رقم پایین کُل در آمد تمامی قرار دادیان، به سه صد میلیون دالر در ماه و سه میلیارد و شش صد میلیون دالر در سال می رسد.
در حالی که تولید
ناخالص افغانستان در یک سال، در حدود شانزده میلیارد دالر گفته شده است، پایین
ترین رقم درآمد همۀ این افغانان همکار با خارجی ها، بیش از چهار میلیارد و چهار
صد میلیون دالر می شود؛ یعنی در صورت بی کار شدن این افراد و کاهش درآمد های مالی
آنان، افغانستان یک چهارم درآمد ناخالصش را از دست خواهد داد.
بی کاری و بی کاران در
افغانستان
از نهصد هزار تنی که در افغانستان با معیار های کار برابر هستند، هشت صد هزار شان
به گونۀ کامل بی کار هستند و در حدود چهار میلیون تن دیگر هم، کار های دایمی
ندارند.
این آماری است که نهاد های دولتی از بی کاران در این کشور ارایه می دارند؛ هرچند آگاهان این رقم را نادرست می گویند و هشدار می دهند که تا کمتر از یک سال دیگر، شمار بی کاران در افغانستان، به دو تا سه برابر خواهد رسید.
"در کشوری که مشکل ناامنی دارد، مشکل مواد مخدر و معتادان را دارد، مشکل بی کاری و ده ها موضوع دیگر است، فکر کنید چقدر زیان بار است که دسته دسته بر شمار بی کاران در اینجا افزوده شود؛ ما به راستی خیلی نگرانیم."
گفته های یک مشاور اقتصادی در یکی از سفارت ها در شهر کابل که برایم در پیوند با این گزارش پاسخ می داد.
اما مقام های افغان به این نگرانی ها، با دیدۀ شک می نگرند؛ علی افتخاری سخنگوی وزارت کار و امور اجتماعی: "ببینین یک موضوع است، اگر قناعت باشه اگر همکاری باشه با نهاد های دولتی، مه فکر می کنم که مشکلی ابدن هیچ به وجود نمیایه؛ به دلیل این که با توجه به برنامه هایی که وزارت محترم زراعت داره، وزارت آب و برق داره، وزارت صنایع معدن داره که با مکانیزه شدن این سیستم ها، ما به نیروی انسانی بسیار زیاد ضرورت داریم."
هم اکنون در حدود
هژده هزار شهروند خارجی در افغانستان، مجوز کار دارند ودر بخش های گونه گون به
فعالیت می پردازند؛ وزارت کار و امور اجتماعی ابراز امیدواری می کند که پس از سال
دوهزار و چارده، آن افغانانی که "مسلکی و با تجربه" اند و کار های شان با نیروها
و نهاد های خارجی پایان می یابد، جای این هژده هزار نفر را بگیرند: " ما هیچ نیاز
نداریم که در آینده، ما همی افراد، هژده هزار اتباع خارجی ره جواز کار بتیم و
همین می توانه از داخل تأمین شوه که هم پول ما به بیرون از افغانستان انتقال پیدا
نمی کنه و هم ما همین نیروی مسلکی خود را، از داخل تأمین کرده می توانیم."
فرار از آیندۀ مبهم
اما در پهلوی تهدید هایی چون بی کاری و کاهش درآمد ها، آنچه که نبود امیدواری به یک آیندۀ روشن دانسته می شود، نیز افغانانی را که در بیش از یک دهۀ اخیر با خارجی ها کار می کردند، نگران ساخته است. تحقیق 2014 می رساند که هزاران تن از این افراد، در تلاش هستند تا با گرفتن ویزۀ اقامت برخی از کشور ها، افغانستان را پیش از فرا رسیدن سال دوهزار و چارده ترک گویند.
کسانی که بیش از یک دهۀ اخیر را به عنوان ترجمان و یا هم کارمند اداری، در بخش های گونه گون با نیروهای خارجی همکاری داشته اند.
در این میان، ابراز آماده گی شماری از کشور ها برای پذیرش درخواست پناهنده گی این شهروندان افغانستان، بر تلاش های آنان افزوده است.
ایالات متحدۀ امریکا در صدر این کشور ها قرار دارد و از سال دوهزار و هفت بدینسو، دوهزار و دوصد افغان که با نظامیان امریکایی همکاری داشتند، توانسته اند تا با گرفتن ویزۀ اقامت، با خانواده های شان به امریکابروند.
با اینحال تقاضا برای گرفتن ویزۀ ایالات متحد امریکا، روز به روز بیشتر می شود؛ چنان که تنها در ماه نخست سال روان میلادی، یک هزار نفر برای مصاحبه به سفارت این کشور در کابل حضور یافته بودند. "ما می دانستیم که با نزدیک شدن سال دوهزار و چارده، درخواست ویزه بیشتر می شود؛ اما به این پیمانه هم انتظار نداشتیم." ( بخشی از آنچه که از زبان یک عضو سفارت ایالات متحد امریکا در کابل شنیدم)
افزایش تقاضا برای گرفتن ویزه، از سرعت روندی کاسته است که بر بنیاد آن، ایالات متحد امریکا باید در یک سال، به یک هزار و پنج صد افغان ویزۀ اقامت بدهد.
از همین رو، در یک سال اخیر، تنها شصت و سه تن توانستند با گرفتن ویزه، با خانواده های شان افغانستان را ترک گویند.
"پنج نفر از همکارانم که در سال های پیش، درخواست ویزه کرده بودند، حالادر امریکا هستند؛ آنان بر اساس روند پیشین ویزه گرفتند؛ اما از سال دوهزار و یازده که این روند دگرگون شد، سرعتش به جای این که بیشتر شود، کاهش یافت."
گفته های یکی از
ترجمانانی که در حدود شش سال را با نیروهای امریکایی همکار بود و اکنون روزشماری
می کند که چه زمان می تواند افغانستان را ترک گوید: "در اینجا حتی صفر در صد هم
احساس امنیت نمی کنم؛ حالی خو در پاکستان و ایران هم امنیتی برای افغانانی چون ما
وجود ندارد.
یا باید بروم امریکا، یا خودم را به خداوند بسپارم؛ چون می دانم یا از سوی طالبان
کشته خواهم شد و یا هم فرماندهان دیگر گروه ها ما را می
کشند."
در این میان، دختران و زنانی که در نهاد های خارجی کار می کنند، بیشتر نگرانی دارند.
"باور کنین که ماه ها میشه خواب درست ندارم، هر وقت که از دوهزار و چارده و رفتن خارجی ها می شنوم، همو چیزایی به یادم میایه که کُل ما ده این وطن دیدیم."
فاطمه کارمند یکی از سفارت ها در کابل؛ این دختر جوان هم در تلاش است تا با مادر و خواهرش، افغانستان را ترک گویند: "کارای ما د جریان است، هر روز دعا می کنیم که پیش از خارج شدن اینا (خارجی ها) بتانیم بریم به خیر یک طرفی."
افزون بر ایالات متحد امریکا، کشور هایی چون آلمان، فرانسه، استرالیا و زیلاند نو هم اعلام آماده گی کرده اند تا به هزاران افغانی که با نظامیان این کشور ها در افغانستان همکار بوده اند، پناهنده گی بدهند؛ کسانی که به باور این کشور ها، احتمال می رود پس از سال دوهزار و چارده میلادی، جان های شان به خطر بیافتد.
شمار کسانی که در
این مدت با نیروهای آلمانی در افغانستان کار کرده اند، به یک هزار و شش صد نفر می
رسد و از این میان، بیش از یک هزار سه صد تن شان، همواره در مأموریت های نظامی،
با آلمانی ها حضور داشته اند.
با اینهم روشن نیست که چه شمار از آنان، خواهند توانست تا بیرون شدن نظامیان
آلمانی از افغانستان، کشور خود شان را ترک گویند.
در این میان شمار کسانی که از فرانسه در خواست ویزۀ اقامت کرده اند، در حدود هفت صد تن گفته شده است؛ اما انتظار می رود که تنها در حدود یک صد و هفتاد نفر، مشمول این روند شوند. "خوب این یک مشکلی است که خلاصه باز هم خوب نیست؛ یعنی فرارسرمایه است در واقعیت از افغانستان که خوب است که دوستای ما، اگر احساس همکاری باشه یا حس وطن دوستی باشه، خوب است که دوستای ما به جای از این که مثلن ترجیع بدن که به یکی از کشور های دیگه برن، به کشور خود خدمت بکنن." واکنش وزارت کار و امور اجتماعی به آنچه که فرار مغز ها از افغانستان پنداشته می شود؛ چیزی که شماری از نهاد های دیگر دولتی هم به آن پرداخته اند.
پیش از این کانادا با پایان دادن به مأموریت نظامی اش در افغانستان، در سال دوهزار و یازدۀ میلادی، به حدود هشت صد افغان که با نظامیان این کشور همکاری داشتند، پناهنده گی داده است.
هرچند بریتانیا که پس از امریکا، دومین کشور کمک کنندۀ نیروی نظامی در افغانستان به شمار می رود، هیچ برنامه یی را به خاطر پذیرش ترجمان ها و یا همکاران اداری نیروهایش در افغانستان، روی دست ندارد.
حتی شماری از آن ترجمان های نیروهای بریتانیایی که توانسته اند خود شان را به بریتانیا برسانند، از این که ماه هاست درخواست پناهنده گی شان پذیرفته نشده است، انتقاد می کنند: "وقتی اینجا این وضعیت را می بینم، میگم همان افغانستان بهتر بود، همان هلمند و جنگ خوب بود، نه این بی سرنوشتی." این بخشی از سخنان رحمت، یکی از ترجمان های پیشین نیروهای بریتانیایی است که اکنون در لندن به سر می برد؛ اما با گذشت ماه ها، او هنوز نتوانسته از بریتانیا، ویزۀ اقامت بگیرد. به گفتۀ رحمت چند تن از دوستانش نیز با او همراه هستند و تاکنون به مشکل هیچ کدام شان رسیده گی صورت نگرفته است.
امیدواری؟
در میان این نگرانی های جدی از احتمال فرار مغزها از افغانستان و نیز افزایش بی کاری و کاهش درآمد های مالی در این کشور، کابل امیدوار است که بتواند با ایجاد کار در بخش های گونه گون، این چالش را دور سازد.
ایجاد پنج صد هزار کار برای استخراج معادن، یکی از این برنامه ها است که مقام های افغان بر عملی شدن کامل آن، تا سال دوهزار و بیست چهار میلادی، تأکید می ورزند. هرچند بی توجهی به معضل بی کاری، در بیش از یک دهۀ اخیر، از باورمندی قطعی به تلاش های تازه در این راستا کاسته است؛ تلاش هایی که مقام های افغان می گویند با پرداختن به آن، جلو موجی از بیکاری های تازه، در چند ماه آینده گرفته خواهد شد.