رسیدن به آسمایی:  14.02.2011 ؛ نشر در آسمایی: 15.02.2011

آصف بره کی

 

 

احترام به مقام انسانی راه حل صلح شرق میانه است

 

مایه گرفتن پیش زمینه های تغیرات شرق میانه ی بزرگ (شمال افریقا، هسته ی شرق میانه، جنوب شرق و آسیای میانه) از چی زمانی آغاز گردیده است؟

 

حسنی مبارک زیر فشار مردم از قدرت کنار رفت

اگر تا چندی پیش ادامه ی چندین دهه منازعه ی عرب و اسراییل یگانه عامل سد راه صلح در شرق میانه قلمداد میشد، اخیرا برگ تاریخ این منطقه برگشت و تازه برملا شد که راه حل این منازعه تنها در حل اختلافات اسراییل و فلسطین پنهان نیست.

یکی از مهمترین عوامل بحران شرق میانه موجودیت و تداوم رژیم های استبدادی، مطلقه و تک حزبی این منطقه است که مساله فلسطین به حیث یک وسیله ی بخاطر مشروعیت بخشیدن رژیم های مستبد و غیر قانونی این منطقه به کار برده می شده است.

رژیم های که تعدادی از آنها در زمان رقابت های جنگ سرد در اتحاد با اتحاد شوروی و تعدادی هم در اتحاد با ایالات متحده ی امریکا و متحدان غربی اش درآمیخته شده بودند. توازن نسبی که با ادامه ی بحران اسراییل و فلسطین در زمان جنگ سرد میان امریکا و شوروی چند دهه به این رژیم ها بقاء بخشید با رویداد 11 سپتامبر 2001 میلادی از یکسو و با تهاجمات امریکا و متحدان غربی اش به افغانستان و عراق تهداب خود را کاوید و اکنون دارند به سوی فروپاشی می روند.

امروز جریان فروپاشی رژیم های شرق میانه ی بزرگ را چند عنصر و عامل فراهم ساخته که ظاهرا با پیآمدهای مثبت خود می تواند در صورت تغیر منفی مسیر خود به کجراه تهدیدی باشد برای برهم خوردن صلح و ثبات منطقه، تمدن غرب و کل جهان. اگر بحران جاری شرق میانه نه تواند مسیری درستی پیدا کند، می تواند عواقب فاجعه باری در پی داشته باشد. بحران شرق میانه، زخم التهاب یافته ایست که چندین دهه بی درمان مانده و همیش خونریز بوده است.

 

در دسامبر 2008  دو مرکز مطالعات و ذیدخل در مسایل شرق میانه برای صلح بین المللی در واشنگتن  ازیک تعداد اقلیت روشنفکر و تحلیلگر شرق میانه خواستار تبصره هایی در مورد انتخاب رییس جمهوری اوباما شد. این تبصره نامه ها در میان شرق میانه تباران دو تصویر کلی ایجاد کرد.

 از یکسو آنها به اوباما شخصا علاقمندی نشان دادند، در باره ی شخصی که متعلق به یک گروه اقلیتی در امریکا بود که ظرف چند دهه توانسته کاملا از حقوق خود برخوردار شود. و از سوی دیگر تبصره ها برملا ساختند که این رییس جمهوری جوان و مشتاق نه خواهد توانست جوابگوی خواست شرق میانه تباران در مورد پاسخ به مسایل حاد شرق میانه باشد. یا این که اوباما ظرفیت این را نه خواهد داشت تا به مسایل حاد شرق میانه پاسخ بگوید- به خصوص در رابطه با مساله بحران یا تنش فلسطین – اسراییل. این تبصره ها همزمان تفاوت خیلی بزرگی از تعبیر مساله شرق میانه در خود ایالات متحده ی امریکا و شرق میانه را نشان داد.

ولی باراک اوباما، رییس جمهوری امریکا اندکی پس از انتخابش به مقام ریاست جمهوری ایالات متحده ی امریکا در اولین سخنرانی خود در سازمان ملل کشورهای جهان را دعوت کرده که برای حل مشکلات جهانی مسوولیت بیشتری داشته باشند.

اوباما گفت او خواهان دور تازه یی از ارتباط امریکا با دنیاست (این اشاره ی اوباما اولتر از همه با دنیای اسلامی و شرق میانه بود که در این منطقه محبوبیت امریکا به پایین ترین سطح خود رسیده است). آقای اوباما گفت او خواهان دوره تازه یی از ارتباط امریکا با دنیاست و کسانی که از امریکا در گذشته به دلیل این که تنها عمل می کرده انتقاد می کردند، اکنون نه می توانند گوشه یی ایستاده و منتظر باشند تا امریکا به تنهایی مشکلات جهانی را حل کند.

رییس جمهوری امریکا گفت، سایر کشورها از موضوع احساسات ضد امریکایی بیش از حد به عنوان بهانه یی برای بی تحرکی استفاده کرده اند. او همچنین به تغییر سیاست امریکا در قبال سازمان ملل متحد در مقایسه با دوره جورج بوش رییس جمهوری سابق امریکا تأکید کرد.

 

زلمی خلیلزاد سفیر پیشین ایالات متحده ی امریکا در سازمان ملل متحد با ایراد یک سخنرانی به تاریخ 6 می 2008 در مرکز" الومنی جیمز وست" که از سوی مرکز "برکلی" در روابط بین المللی زیر نام "در مورد شرایط صلح شرق میانه" برابر شده بود، چنین گفت:

تغیر شرق میانه کار ساده نخواهد بود، نه زود و نه هم ارزان. خلیلزاد کسی که درست بعد از 11 سپتامبر سفیر امریکا در زادگاهش افغانستان و سپس در عراق بود، هشدار داد."در آنجا تنش (اختلافاتی) برای آینده ی این منطقه جریان دارد.

"در محراق این تنش و اختلافات بحرانیست درون خود تمدن اسلامی، میان آنانی که  هواخواه میانه روی و دیدگاه های میانه روانه ی این آیین (اسلام) اند و میان آنانی که حجت و دلیل میآورند که تندروی، افراطگرایی و عدم مدارا از تصاویرحقیقی اسلام است.

شش دهه تنش و اختلاف فلسطین و اسراییل. افزایش در تعداد کشته شده گان عراق. زد وخوردهای کوچه به کوچه در لبنان. دقیقا که شرق میانه یکی از دردناکترین مناطق کره زمین و درعین حال از لحاظ جیوپولیتیک یکی از مهمترین مناطق جهان است که غیر ممکن نیست با مساعی اصلاحاتی امریکا زمینه ی حل و فصل این مساله برابر گردد".

خلیلزاد برای دستیابی به صلح و پیشرفت در شرق میانه هشت ستراتیژی را پی ریزی کرد بشمول عملیات ضد تروریزم؛ حل تنش های منطقوی بویژه در تنش دوامدارعرب و اسراییل؛ پاسخ به هژمونی منطقوی ملت ها؛ پیشرفت اقتصادی بحیث یک فرصت خوب تا این منطقه را به سطح اقتصاد بین المللی ارتقاء دهد.

ولی بخش بیشتر سخنرانی (خلیلزد) متمرکز بود تنها به این ستراتیژی که اتحاد با ایالات متحده ی امریکا و متحدانش در منطقه می تواند تندروی و افراطگرایی را به حاشیه راند تا بیشتر ملت های تأثیر گذار این منطقه بتوانند جوامع و سیاست هایشان را به حالت نورمال و عادی درآورند.

خلیلزاد در ادامه گفت: "اکثریت مردم شرق میانه ی بزرگ نه می خواهند که تحت اثر رژیم های استبدادی به سر برند مثل رژیم طالبان (البته که در آن روزها به صدای بلند نه می توانست از رژیم های مستبد مصر، تونس، الجزایر، یمن، سوریه و غیره نام ببرد)، "خلیلزاد گفت:" آنها (مردم) آرزو دارند که جوامع شان مؤفق و پیروزمند باشند – آنها نه می خواهند که مثل غرب باشند، ولی آنها می خواهند که از مزایای اجتماعی، اقتصادی و روشنفکرانه ی مدرنیته بهره مند باشند."

خلیلزاد گفت: پرقدرت ترین پیام یا خطاب (ما) برای ملت های شرق میانه اینست که " ما می توانیم کشورهای پیروزمندی بسازیم  که بر اساس اصول، براساس فرهنگ و سنت های خود شان استوار اند." او گفت: کلید رسیدن به این آرمان، پاسخ به بلندترین آرزوهای مردم است:" (تلاش) به مقام و (منزلت) انسان که در جهان امروز درآن قدرت بزرگی پنهان است و ما باید خودرا با این قدرت هم آوا کنیم."

و چند ماه بعدتر از آن به تاریخ 15 اکتوبر 2008 نتن براون پروفیسور علوم سیاسی و امور بین المللی و رییس انستیتوت مطالعات  شرق میانه در دانشگاه جرج واشنگتن تازه ترین کتاب خود بنام  "مجادله برای دموکراسی در شرق میانه" را معرفی کرد که محتوای آن بخش بزرگ از جهات مهم ستراتیژی امریکا وغرب است برای آوردن اصلاحات لازم بنیادی در شرق میانه.

پروفیسور نتن براون روی "سیاستهای منطقوی و سیاست های برونی" دراین منطقه سخنرانی کرد.دراین کتاب، استادان فاضلی از ایالات متحده ی امریکا و بریتانیا سیاست های غربی را در مورد شرق میانه تحلیل کرده، یک سروی گسترده از تلاشهای انفرادی کشورها و تأثیر برونی بر شرق میانه ارایه کرده اند.موضوعات مورد بحث این کتاب شامل سکتاریانیزم، فرهنگ، مذهب، امنیت و ارتقای دموکراسی در شرق میانه می باشند. این کتاب ارایه کننده ی تجربه ی فعالان، احزاب سیاسی، گروهای مذهبی، و دولت ها و برجسته سازی یا روشن سازی دشواریهای پیش راه آوردن دموکراسی در شرق میانه ی امروزیست.

 

طوفان شمال افریقا بسوی شرق میانه و جنوب آسیا در حرکت است

 باراک اوباما  رییس جمهوری امریکا در آستانه ی قیام مردم مصر گفت: " پس از این مصر دوباره مصری نه خواهد بود که در گذشته بود، زیرا مردم مصر آزادی می خواهند – انتخابات آزاد، دولت جوابگو و مسوول می خواهند".

قیام مردم شرق میانه ی بزرگ، بخشی از تدابیر پیشگیرانه ایست که از 11 سپتامبر 2001 به بعد جهان غرب  به آن متوجه شده اند که پشت پا زدن به مساله شرق میانه می تواند برای آینده ی غرب و باقی بخش جهان فاجعه بار باشد. چنان که سال 1992 جهان غرب افغانستان را فراموش کرد این فراموشی عواقبی در پی داشت که غرب را شدیدا ضربه زد و بیدار ساخت.

این قیام برای آوردن تغیر است. تغیر خواست مردم مصر و منطقه است- از تونس تا مصر و یمن و اردن تا سوریه و سایر نقاط. رژیم ها، ساختارهای سیاسی استبدادی باید هوش داشته باشند از این که دیگر نه میشود برابر این طوفانی که پیام آور خواست و اراده ی ملیون ها تن از باشنده گان ستم کشیده و فقرزده ی این مناطق اند، ایستاده گی کرد.

طوفان شمال افریقا به زودی به آنجاها خواهد رسید که به مقام انسان و بهروزی و بهداشتی او احترام قایل نیستند. امریکا و غرب دگر نه باید با رژیم های مستبد و تک حزبی اسلامی متحد باشند بل با مسلمانان میانه رو پل ارتباط برقرار نمایند. این تغیر در سیاست خارجی امریکا و غرب خواست زمانست. چنان که در قیام نوامبرسال 1989 رهبری جدید اتحاد شوروی (زمان میخاییل گرباچف) به پشتیبانی نظام های تک حزبی اروپای شرقی پشت پا زد و با خواست اکثریت مردم این منطقه همآوا شد.