رسیدن به آسمایی: 13.05.2009 ؛ نشر در آسمایی: 14.05.2009
احمد شکیب حمیدی
نام و هویت تاریخی و فرهنگی محله ها ,
کوچه ها و شهر های کشور باید حفظ گردد!
فوشنج کجاست؟
بامداد امروز به تیلفون سیار پدرم زنگ زدم ایشان در حالی که صدای شان پیهم قطع و وصل میشد پس از احوالپرسی مختصر گفتند " خانه ما زیر نقشه شهرسازی امده , میگویند در شهر کهنه سرک جدید میسازند میروم ببینم چه خبر است و همین اکنون در میان راکبین موتر کابل - غزنی بسوی غزنه درحرکت هستم,..." با شنیدن این خبر ، دقایقی چند بی اختیار سفینه ذهنم از میان دالان های باریک خاطرات سی و چند ساله گذ شته عبور نمود. هر چند که سرعت سفینه ذهنم مجا ل نگریستن و اشتیاق دوباره دیدن بسیاری از لحظه های دوست داشتنی خاطرات کودکی و نوجوانی امرا از من گرفت. اما از اینکه حس تعلق به مکان یکی از ویژگی‌های هر شهروند در برابر زادگاهش میباشد در همان کیلومترهای اولیه این سفر فانتزی که از دروازه ای کنک آغاز و بسرعت از دکان گل بقال و پطره گر و برگد و شمع غازی بصوب مسجد کاردگری عبور مینمودم تصمیم گرفتم که حول تیتر فوق مطلبی زیررا بنویسم.
بدون شک امروز بازسازی و نوسازی شهرها , جاده ها و پارک ها بشکل مدرن آن یکی از نیاز های مبرم و حیاتی هر جامعه بشمار میرود. جهانیان و بویژه اروپاییان پس از پایان جنگ دوم جهانی در مورد باز سازی و یا نوسازی شهر های تاریخی و قدیمی خویش از نهایت دقت کار گرفتند تا اسامی مکان ها و محلات تاریخی شانرا بطور شاید و باید حفظ نمایند و حتی الامکان چنین کردند بطور نمونه در شهر کلن آلمان پشت سر کلیسای مشهور و معروف قدیمی , کوچه ها و محلات قدیمی شهر به همان نامهای گذشته شان یاد میگردد مثلآ کوچه آهنگری یا کوچه قصابی وغیره , شاید آلمان ها به این نکته بخوبی پی برده اند که ارزش‌های موجود در برخی اسامی دارای هویت غیرقابل بازسازی بوده و جایگزینی درباره آنها ممکن نیست ورنه در این کوچه ها فعلآ نه آهنگری وجود دارد و نه قصابی!
در حالیکه درکشور ما از 70 سال اخیر تا امروز متاسفانه به دلایل مختلف دولتمردان این حق را برای خود قایل شدند که در مسایل فرهنگی به شیوه‌ای غیرکارشناسانه دخالت کنند حاصل این دخالت‌های ناخودآگاه, انقلابی و تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های غیرکارشناسانه، کشور به هم ریخته و مغشوشی است که در بسیاری از موارد حتا شهر های بزرگ دیروزی خراسان و یا هم محله‌های قدیمی و کهن در پایتخت کشور قابل تشخیص نیستند و هویت خود راکاملآ از دست داده‌اند. برای مثال" فوشنج " پایتخت سلاله طاهریان که از مراکز بزرگ فرهنگ و ادب غنی فارسی دری میباشد. و در خراسان دوره اسلامی از اعتبار زیاد سیاسی برخوردار بود. امروز وجود خارجی ندارد زیرا که تغییراتی بسیار عمیق در آن صورت گرفته است وبروایت ویکی پیدیا امروز بنام زنده جان شهرت دارد. نمیدانم به چه دلیلی هویت تاریخی و فرهنگی این محل را مخدوش کرده است.
ویا هم در پایتخت امروز ده ها محله تاریخی از جمله "باغ لطیف "یا اسم عوض نموده ویا هم کاملآ فراموش گردیده است.در تازه ترین مورد منطقه "شش گاه" را که به شش گاو مشهور بود به شش کله تغیر داده اند.
نمیدانم ارگان و نهادی که حق بررسی نام خیابان‌ها,محلات و مکانهای مختلف شهری را بر اساس هویت تاریخی و فرهنگی آنها دارا باشددر کشور وجود دارد یا خیر؟ زیرا در اینگونه موارد تنها و فقط یک ارگان تعریف شده و مردمی این حق را دارد تا با مطالعه و تحقیق به اینگونه تغییرات در نامگذاری خیابان‌ها و مکانهای مختلف شهری بپردازد ور نه هر نوع تغییر در نام مکانهای تاریخی نوعی دخالت در مسایل فرهنگی به شمار میرود.
علاوه بر آن اسامی مکانها حتا در کتب تاریخی و مذهبی از اهمیت بسزایی برخوردار است. از جمله در تورات اسامی متعددی از مکانهای مختلف تاریخی و کهن وجود دارد که با استخراج آن اسامی می‌توان به دلایل وقوع برخی اتفاق‌های مهم در آن مکانها پی برد. از سوی دیگردر بررسی های تاریخی و فرهنگی که درباره شهرها و مکانهای تاریخی و فرهنگی کهن صورت گرفته است یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این مکانها اسم آنها عنوان می‌شود. اسم مکانهای شهری و تاریخی و فرهنگی مشابه اسم انسان‌هاست که حاوی معنای خاص خود بوده و می‌توان بر اساس آن ریشه‌های فرهنگی آن سرزمین را شناسایی و تعلق آنها را به اقوام مختلف در ادوار مختلف تاریخ بررسی کرد و ارزش‌های تاریخی مربوط به آنها را شناخت. به همین دلیل حفظ نام مکانها به ویژه آنهایی که از سابقه تاریخی و هویتی فرهنگی برخوردارند بسیار مهم به نظر می‌رسد.
در شهرسازی و جامعه‌شناسی مدرن مثلثی که اضلاع آنرا دولت , مردم , خردمندان و اندیشه‌ورزان تشکیل میدهد.از اهمیت فوق العاده استثنایی برخوردار میباشد.ضرورت وجود این مثلث متساوی الاضلاع از این جهت حایز اهمیت است که هریک از این اضلاع در جایگاه خود برای شهرخویش ارزش ایجاد می‌‌کنند. از سوی دیگر حس تعلق به مکان، کیفیت و هویت مکانهای تاریخی در کنار سایر عناصر موجود در شهر ارزش‌هایی را به وجود می‌آورد که حاوی یک فرهنگ و یک خاطره میباشد. چرا که هر مکانی در شهر دربرگیرنده مجموعه‌ای از حوادث و اتفاقاتی است که در بسیاری از موارد نشانه شکل‌گیری آن فضا و تاریخ ایجاد آن هستند.
بر همین اساس اگر اسم مکانها و محلات مختلف در تمام شهرهای گشور از جمله شهر تاریخی غزنه به صورت اولیه آن حفظ گردد و در راستای نامگذاری جاده ها و مکانهای جدید و تازه احداث شده در شهرها و محلات با مطالعه و تحقیق توسط یک ارگان تعریف شده و مردمی با نهایت دقت توجه صورت گیرد خالی از خیر نخواهد بود.
.